Политичарoт и економист Петар Гошев зa Ал Џезира зборува за јавниот долг, “надуен ” раст, протести, конфликти и можен банкрот …
Петар Гошев, политичар од неговата кариера, и економист по професија, последниот претседател на Сојузот на комунистите на Македонија, која била трансформирана во деведесеттите години, Социјалдемократски сојуз на Македонија, СДСМ денес. Тој подоцна ја формираа Демократската партија, беше министер за финансии по независноста на земјата, три пати беше избран за пратеник во Собранието, и беше гувернер на Народната банка.
Активен е и како пензионер, според интернет портали, е чест гостин коментатор на локални, како и регионалните медиуми, и учествува во протестите против сегашната влада на Никола Груевски …
Г-дин Гошев, колку што Македонија е блиску до банкрот? Некои експерти тврдат дека веќе е во стечај или е на работ од најлошите сценарија
– Македонија не е под стечај и верувам дека, за среќа, тоа нема да се случи наскоро. Ако оваа влада останува, за жал, тоа ќе се случи, но не можам да се направи предвидувања за тоа колку можеме да го издржиме ова. Неблагодарно се утврдува кога стечај може да се случи.
Главниот долг или јавениот долг е речиси на максимала …
– Владата го дуплира долгот, но тоа е тешко да се изрази во бројки. Имаме само официјалните податоци на Министерството за финансии, но тие се нецелосни и не се сосема точни. Владата воведе орвелски систем, има класично “Министерството за вистината”, како и во Орвел: Даваат фризирани , лажни информации, така што е тешко да се поверува дека кој било точно кажува.
Државниот завод за статистика објави дека надворешниот долг на Македонија е една од најмалите држави во регионот, што е тешко да се поверува. Македонија е лидер во индикаторите на нееднаквост, не само во регионот, туку и во Европа, најблиску до Мексико и земјите од Латинска Америка.
Но, некои јавни личности, говорат , збунувачки: јавниот долг е значаен и растечки, но се тврди дека и бруто домашниот производ расте …
– Наводниот раст на БДП (од 2,9 на 3,0 отсто), што дава проценки за сегашната влада, е претставен “на мускули”, или со користење на кредити и заеми. Затоа, се дуплира и надворешниот долг, а Министерството за финансии вели дека јавниот долг е 47-48 проценти од БДП, што е релативно драматично (Србија е над 70 отсто, Хрватска со над 80 проценти).
Сепак, овие бројки не треба да се споредуваат едни со друга. Соодветно на тоа, овие споредби никогаш не може да се добие вистинска слика на далечина или блискоста стечај. Стечај, често може да се тврди дека тие имале долг од 40 проценти од БДП, Русија објави дека тоа го направи со 12 проценти од долгот од БДП, Турција со 20 проценти … Тоа зависи од структурата на увозот и извозот на многу елементи.
Овие 47-48 проценти не е целиот наш долг, бидејќи владата го смени законот и даде своја дефиниција за тоа што е јавен долг, и дека намалувањето на јавниот долг, што е спротивно на она што е пропишано од страна на Светската банка, Меѓународниот монетарен фонд и други меѓународни финансиски организации. Во овие 47-48 отсто не се вклучени обврските на државата кон приватниот сектор, што не се платени во пропишаниот рок. По дефиниција, тоа треба да оди во долгови.
Претпоставувам дека тоа е во интерес на државата која има “чиста” пресметка која се грижи за даноци, поради тоа живее?
– Државата не плаќа редовно данок на додадена вредност, не се исплатуваат договори на фирми кои работат за државата, тоа е одложено за шест месеци, па дури и една година. Но, на овие компании не им е дозволено да ја тужат државата, бидејќи така нема да добијат работни места, а за возврат ќе ги испрати да им наплаќаат на инспекција и тешки парични казни. Државата ги задолжи здравствени установи меѓу 80 и 100 милиони евра. Локалните единици (општините), според официјалните податоци на Министерството за финансии, должат 15-17.000.000, а само една општина во Скопје има многу повеќе долг од таа бројка.
. Не е вклучен и долгот на компании и акционерски друштва во кои државата има 50 отсто од акциите.
Нашиот јавен долг, кога сè се собира , изнесува повеќе од 50 проценти од БДП, што е веројатно 54 на 55 отсто, а БДП е околу 9,5 милијарди евра. Така, јавниот долг изнесува речиси пет милијарди евра.
Тоа се многу пари, особено за една мала земја и економијата како македонската … како може да се решат , или да се вратат овие долгови?
– Државата во моментов сервисира и долгови, но тоа го прави со нови кредити и заеми. Така, заеми отплаќа кредити. Сите анализи се направени во последните две децении со странски институции и аналитичари сугерираат дека капацитетот на долгот на Република Македонија не треба да биде повеќе од 40 отсто во земјата е во безбедна зона. Ние сега се многу поголеми од тие граници, десет проценти, можеби и повеќе, а овој тренд е во пораст,и особено е загрижувачки.
Но, најмногу грижа е за тоа каде се пари, што се трошат … Тоа е страшно тоа што се прави – на пари имате само еден влез, компоненти на потрошувачката. Не се создадат услови за траен раст, не се зголеми потенцијалот на економијата до повисок раст .
Еден добар дел од тој долг оди на тековните расходи во буџетот, и дека државата не може да работи. Тие земаат заеми, ги зголемуваат пензиите пред изборите, зголемуваат плати на администрацијата, и тоа е логика на сите бандити. ЗА тоа време тие додека владееле , украде доволно пари за себе, потоа аја напуштаат функцијата и мирно си одат по светот со полни со пари .картички .
И невработеноста се вклопува со трендови …
– Ние имаме долг со растечкиот тренд, ние имаме долг, кој се случува да се непродуктивни цели, имаме висок степен на нееднаквост, далеку од највисоките во Европа. Имаме стапка на невработеност, со исклучок на Косово, најголемата во Европа, 26-27 проценти официјално.
Тоа беше над 30 отсто, но оваа влада ја намали стапката, со тоа што ќе си играат со голем број на луѓе кои се на платниот список на државата. Во изминатите десет години се зголеми бројот на вработените во јавниот сектор за најмалку 80.000.
Постои голема популација во Македонија која се пресели во странство …
– Светската банка вели дека во последните дваесет години од Македонија се преселиле 600.000 луѓе, главно од економски причини. Луѓе бегаат од земјата поради сиромаштијата, невработеноста, егзистенцијата .
Луѓето ја напуштија државата и поради неправдата , со чувство дека општеството е сосема нехумано, дискриминација по разни основи. Постои очигледна селективна примена на законот, с е создава чувство дека ова нема крај. Кога сето ова се случи, тогаш паѓа о економскиот раст, човечки и материјален потенцијал.
целото интервју на Фуад Ковачевиќ тука .
Извор: Ал Џезира