Во Европа, важноста на мирот, кој долго време беше во сенка и беше земен здраво за готово, повторно е во фокусот. Руската агресија врз Украина се третира како прва европска војна по Втората светска војна, бидејќи војните во Западен Балкан се сметаат за локални војни. Европската политичка заедница е токму обид да се зачува мирот во Европа и да се обединат лидерите на земјите кои споделуваат исти демократски вредности. Според сите сметки, таков собир немаше да биде успешен и масовен, да не беше руската инвазија на Украина, вели во својата анализа Меѓународниот институт за блискоисточни и балкански студии ИФИМЕС.
Истовремено, регионот на Западен Балкан се соочува со последиците од руската инвазија на Украина. Вистинската борба и украинскиот отпор во Киев и другите места во Украина е во исто време борба за мир и стабилност на Западен Балкан, бидејќи постоеја оперативни планови дека ако Русија постигне успех во агресијата и ја освои Украина, регионот на Западен Балкан би бил дестабилизиран.
Пресвртот во Западен Балкан се случи во 2014 година, кога две европски земји, Германија и Велика Британија, покренаа заедничка иницијатива која го менува пристапот кон развојот на интегративниот процес. Врз основа на британско-германската иницијатива, Реформската агенда за Босна и Херцеговина беше усвоена во 2015 година. Политичките реформи како што е спроведувањето на пресудата на Европскиот суд за човекови права во случајот Сејдиќ-Финци и други пресуди се одложени за некое идно време и се уште не се спроведени. Оваа иницијатива овозможи Договорот за асоцијација и стабилизација (ДСА) меѓу Босна и Херцеговина и ЕУ да стапи во сила.
Берлинскиот процес е иницијатива што беше создадена во 2014 година на врвот на евроскептицизмот во ЕУ поврзан со идното проширување на ЕУ. Целта е да се ревитализираат мултилатералните врски меѓу земјите од Западен Балкан и ЕУ, да се подобри регионалната соработка на земјите од Западен Балкан во областа на инфраструктурата и економскиот развој.
Лидерите на шесте земји од Западен Балкан на почетокот на ноември годинава на самитот во рамките на Берлинскиот процес потпишаа договори за меѓусебно признавање на лични карти, универзитетски дипломи и професионални квалификации меѓу овие земји. Така, ќе се укине визниот режим меѓу Косово и Босна и Херцеговина, што претставува голем напредок во регионалните односи. Доколку се ратификуваат трите договори, тоа ќе биде доказ дека берлинскиот процес доби нов замав.
Отворен Балкан е автохтона регионална иницијатива, која беше создадена под оригиналното име „мини Шенген“ на средбата на претседателот на Србија Александар Вучиќ, премиерите на Албанија и Северна Македонија, Еди Рама и Зоран Заев, во октомври 2019 година во Нови Сад. Покрај горенаведените земји основачи, Босна и Херцеговина и Црна Гора, се јавуваат како гости на одредени самити, но се уште не станале полноправни членки, а Вашингтонскиот договор на Србија и Косово во септември 2020 година предвидува Косово да се приклучи на иницијативата, но тоа се уште не се случило. САД силно ја поддржуваат иницијативата „Отворен Балкан“.
„Отворен Балкан“ не е алтернатива за членството во ЕУ, туку забрзан пат за земјите да ја вратат довербата што е можно побрзо и да се подготват за членство и да ги искористат неискористените меѓусебни можности за синергија и соработка. Економијата на обем е важен момент за регионална соработка „Отворен Балкан“ станува ембрион на нови економски кластери, кои ќе се формираат во регионот и ќе ја претставуваат конкурентската предност на државите и регионите.
Неопходно е да се запре штетната и запалива политичка реторика и да се обезбеди соодветна конфронтација со неодамнешното трагично минато на регионот. Земјите од Западен Балкан мора да воспостават посилна политичка, економска, научна, културна, спортска и каква било друга форма на соработка и заеднички да дејствуваат кон ЕУ како група на држави со јасно дефинирани цели, барања и интереси. ИФИМЕС неколку пати предупреди дека во „Отворен Балкан“ меѓународните потерници и тајните списоци за осомничени воени злосторници не се прифатливи, туку дека на криминалците треба да им се суди на местото каде што е извршено злосторството и со договор на државите, што е поефикасно и поцелисходно во конкретниот случај.
Аналитичарите сметаат дека Берлинскиот процес и Отворениот Балкан не се неспоиви иницијативи, бидејќи и двете се насочени кон членство во ЕУ. Берлинскиот процес првенствено е во функција на остварување на германските интереси во регионот, додека Отворен Балкан е оригинална идеја на лидерите од регионот, кои самите мора да ја вратат скршената доверба, да најдат форми на идна соработка и да ги искористат ресурсите што им стојат на располагање, пред се водени од сопствените интереси.