Во однос на прашањето дали ќе продолжи праксата нашите западни партнери да посочуваат лица вклучени во корупција, а тука да не се преземаат постапки, мора да истакнам дека е многу важно да имаме независни и ефикасни институции кои ќе ги испитуваат и процесуираат овие случаи. Нема да има напредок во борбата против корупцијата ако не постои волја од страна на домашните институции да се преземат конкретни мерки и да се санкционираат оние кои ги прекршуваат законите, вели во интервју за „Локално“, министерот за правда, Игор Филков околу црната листа за личности од земјата, за коишто би биле изречени санкции од страна на САД.
За да се врати довербата во правосудниот систем, Филков смета дека треба да преземеме неколку конкретни мерки, меѓу кои се и реформи во изборот на судии и членови на Судскиот совет.
Министерот за правда потенцира дека состојбата во затворите е навистина алармантна и бара итни и системски мерки за подобрување.
-Сметам дека треба да работиме на подобрување на алтернативните санкции. Некои казни треба да бидат заменети со алтернативни санкции каде што е можно, посочува меѓу другото Филков.
Околу барањата за екстрадиција на двајцата осуденици за случајот „Монструм“, министерот информира дека од Косово е презентирано дека веднаш откако ќе биде донесено решение или ќе имаат конкретни информации за истото ќе го информираат Министерството за правда. Сепак, објаснува дека не треба да дозволиме ова прашање да ни биде пречка во меѓусебната поддршка.
Како коментар за случувањата во Уставниот суд и расправата за Законот за употреба на јазиците, предводникот на ресорот правда очекува дека судот ќе донесе одлука која ќе биде во согласност со Уставот и принципите на правото, и која ќе го зајакне правото на употреба на јазиците, додека истовремено ќе го сочува принципот на еднаквост и заштита на сите граѓани.
На 100 дена од вашето владеење изјавивте дека сте презеле девастирана функционалност на Министерството, неплатени фактури и недостаток на документација. Ги надминавте ли предизвиците со кои се соочивте кога дојдовте на чело на министерството? Дали некој ќе одговара за „девастацијата“?
-Веднаш по преземањето на функцијата, започнавме со ревизија на сите финансиски извештаи, фактури и договори. Во исто време, започнавме со процес на обновување на документите и воспоставување нови процеси за заштита на важните податоци. Се соочивме со бројни финансиски и административни проблеми. Во однос на одговорноста за овие проблеми, правиме сериозна анализа и ако има какви било неодговорност или неправилности, ќе се преземат сите законски мерки. Министерството е свесно за сериозноста на ситуацијата, а сите кои биле одговорни за оваа „девастација“ ќе се соочат со последиците.
Нови имиња на црната листа на САД поради корупција, овој пат на неа се најде и судија од Апелација. Очекувате ли продолжување на праксата во која нашите западни партнери ќе ни кажуваат кој е корумпиран, а тука против истите да не се водат постапки?
-Разбирам дека ова прашање е чувствително, и има многу важност во контекстот на напорите за борба против корупцијата и зајакнување на правдата во нашата земја. Во врска со новите имиња на црната листа на САД, вклучително и судија од Апелацискиот суд, тоа е сериозен сигнал кој не може да се игнорира. Корупцијата, особено во судството, е еден од најголемите предизвици за демократските институции и владеењето на правото.
Во однос на прашањето дали ќе продолжи праксата нашите западни партнери да посочуваат лица вклучени во корупција, а тука да не се преземаат постапки, мора да истакнам дека е многу важно да имаме независни и ефикасни институции кои ќе ги испитуваат и процесуираат овие случаи. Нема да има напредок во борбата против корупцијата ако не постои волја од страна на домашните институции да се преземат конкретни мерки и да се санкционираат оние кои ги прекршуваат законите. Паралелно, треба да признаеме дека меѓународните партнери играат значајна улога во поддршка на нашите напори и ја користат својата позиција за да истакнат каде се проблемите.
Наша одговорност е да изградиме силни механизми за правосудството и да обезбедиме дека никој, без разлика на својата позиција или статус, не е изземен од одговорност. Ако некој е посочен како корумпиран, тогаш постапките треба да се водат со целосна транспарентност и праведност, без разлика на тоа дали станува збор за високи судии или други јавни функционери.
Нашите меѓународни партнери можат да дадат важни информации и да ни помогнат во откривањето на коруптивните активности, но на крајот, на нас е да ги преземеме неопходните мерки и да осигураме дека правдата ќе се спроведе.
Како да се врати довербата во правосудниот систем кај граѓаните по низата скандали? Опозицијата вели дека се вратило „Сваровски судството“, а тоа го потврдува изборот на Данка Ристова, сопруга на градоначалник од ВМРО-ДПМНЕ, за член на Судскиот совет…
-Враќањето на довербата на граѓаните во правосудниот систем е едно од најголемите предизвици со кои се соочуваме денес. Низата скандали, обвиненија за корупција и сомневања за политичка вмешаност, се сериозен проблем кој ја подрива основната функција на правосудството како независен и непристрасен орган. Мора да биде јасно дека правдата не смее да биде под влијание на политички партии или било какви други надворешни фактори.
За да се врати довербата, треба да преземеме конкретни мерки:
1. Засилена транспарентност: Сите постапки во судовите и другите правосудни органи мора да бидат целосно транспарентни. Граѓаните мора да имаат пристап до информации за тоа како се донесуваат одлуките, како се избираат судиите и како се распределуваат предметите.
2. Реформи во изборот на судии и членови на Судскиот совет: Кога станува збор за избор на судии, мора да се обезбеди дека тие се избрани на основа на стручност, интегритет и независност.
3. Eдукација на судиите: Потребно е да се работи на унапредување на стручноста и интегритетот на судиите, како и на обука за етички стандарди.
4.Заштита на независноста на правосудството.
За жал, проблемите во правосудството не можат да се решат преку една брза мерка или промена. Ќе бидат потребни напори од сите страни — од политиката, институциите, судството, но и од самите граѓани, за да се обнови довербата. Треба да се осигураме дека секој судски процес е праведен, транспарентен и слободен од било какви надворешни влијанија.
Во однос на коментарите на опозицијата, важно е да се води сметка за тоа што значи „Сваровски судство“. Тоа не е само прашање на избор на поединци, туку на темелните процеси и стандарди кои се поставени за да обезбедат фер и независно судство. Критиките на опозицијата треба да се разгледаат, и ако се откријат нерегуларности или проблеми, тие треба да се решат со конкретни чекори и институционални промени.
Реформите во правосудството, особено во делот на Судскиот совет и Советот на јавни обвинители се приоритет за вас. Како ќе се одвиваат тие во следната година и како истите планирате да ги ослободите од политичи влијанија?
-По завршувањето на јавните расправи за Судскиот совет, следниот чекор е да се разгледаат сите забелешки и предлози кои беа дадени од страна на учесниците во расправата, вклучувајќи ги и експертите, граѓанските организации, како и јавноста. Ова е клучен момент за обезбедување на што поголема транспарентност и инклузивност во процесот.
Преглед на сугестиите и изработка на финален предлог: Во следната фаза, сите коментари и сугестии кои беа дадени за време на јавната расправа ќе се анализираат од Министерството за правда и од стручни тела. Врз основа на тоа ќе биде изготвен финален предлог кој ќе вклучува можни измени или дополнувања на предложените реформи за Судскиот совет. Овој процес ќе се одвива во консултација со правниците и експертите за правосудни реформи, за да се обезбеди дека се исполнети сите правни и етички стандарди.
Состојбата во затворите е алармантна – пренатрупаност, недостаток на соодветни просторни услови за сместување, недостиг на медицински персонал, лица задолжени за ресоцијализација…Имате ли план за подобрување на состојбите?
-Состојбата во затворите е навистина алармантна и бара итни и системски мерки за подобрување. Пренатрупаноста, недостигот на соодветни просторни услови, ограничените здравствени услуги и недостатокот на стручни лица за ресоцијализација се само некои од проблемите кои треба да се решаваат на долгорочен план. Како министер за правда, ја препознавам сериозноста на овие предизвици и имаме јасен план за подобрување на состојбата во затворската система.
Нашиот план за подобрување на овие услови вклучува системски реформи, инвестиции во инфраструктура, здравствена грижа, како и проширување на програмите за ресоцијализација. Преку сите овие мерки, ние ќе создадеме попрофесионален и хуман затворски систем кој ќе ја олесни интеграцијата на осудениците по нивното издржување на казната и ќе го намали рецидивизмот. Сметам дека треба да работиме на подобрување на алтернативните санкции. Некои казни треба да бидат заменети со алтернативни санкции каде што е можно.
Недостигот на медицински персонал е сериозен проблем. Ќе се работи на привлекување на повеќе медицински персонал во затворите, како и на подобрување на условите за нивната работа.
Најавивте јавни дебати за измените на Кривичниот законик со цел поништување на настанатата состојба од контроверзните измени. Кои се главните точки на измените?
-Ланските измени на КЗ навистина беа контроверзни и сосема разбирливо што предизвика бура од реакции од секаде, почнувајќи од граѓаните, па се странските претставници во државата. Изготвувањето на новиот Кривичен законик е завршено и истиот е преведен на англиски јазик. Подготвени се и коресподентните табели како обврска од билатералниот скрининг за Поглавје 23.
Новиот КЗ треба да биде усогласен со европските политики во сферата на борбата со организираниот криминал и корупција. Целото наше законодавството ќе биде усогласено со важечките директиви и меѓународни конвенции.
Според она што го затекнавме, во многу правни аспекти е направена штета и работиме на тоа да ги имплементираме сите реформи што побезбедно и безболно.
По вашето доаѓање на функцијата и по меѓувладината седница во Косово, повторно се актуелизира барањето за екстрадиции за Алил Демири и Африм Исмаиловиќ – двајцата осуденици за случајот „Монструм“. Неодамна изјавивте дека се уште се чека исход од Приштина и дека процедурата е во тек. Дали во меѓувреме добивте одговор од косовското Министерство? Каква би била вашата реакција доколку барањето биде одбиено? Што би можело тогаш да се преземе од македонска страна?
-Со министерката на Република Косово, Албулена Хаџиу сме во постојана комуникација и се вршат консултации за екстрадиција на Алил Демири и Африм Исмаиловиќ од Косово во Македонија. Како што и е познато на јавноста, на 7 октомври заедно со претставници од Министерството за правда бевме во работна посета на Приштина каде беше дискутирано за ова отворено прашање кое е од интерес за двете држави. За случајот „Монструм“ од косовска страна ни беше презентирано дека барањата за екстрадиција се процесуирани од страната на Јавното обвинителство и дека веднаш откако ќе биде донесено решение или ќе имаат конкретни информации за истото ќе го информираат Министерството за правда. Не треба да дозволиме ова прашање да ни биде пречка во меѓусебната поддршка. Соработката помеѓу двете институции мора да продолжи во насока на остварување на заедничките заложби.
За лицата Алил Демири и Африм Исмаиловиќ прв пат од Република Косово е побарана екстрадиција на 15.03.2013 година. Барањето за екстрадиција беше одбиено со пресуда на Основниот суд во Приштина од октомври 2015 година, потврдено и од Апелациониот суд на Косово јануари 2016 година. Екстрадиција повторно е побарана за двајцата на 05.09.2018 година. На 08.10.2021 година добиено е известување од Министерството за правда на Косово дека екстрадицијата за Исмаиловиќ се одбива, а за Демири нема одговор. Во постапките , се што беше побарано од косовските власти беше доставено.
Официјални одговори од Косово со кои се одбива екстрадицијата на Исмаиловиќ се испратени два пати, февруари 2016 година и октомври 2021 година. За Демири има официјален одговор од Косово во февруари 2016 година.
Комуникацијата со косовските власти ќе продолжи и во перидот кој следи.
Ваш коментар на случувањата во Уставниот суд и расправата за Законот за употреба на јазиците…Видовме противење од страна на дел од опозициските партии од албанскиот блок и „стража на јазикот“, додека претседателот на Судот, Дарко Костадиновски обвини за притисоци и закани и порача дека се искажани лаги и манипулации околу наводно укинување на албанскио јазик. Дали ја поздравувате одлуката за подготвителна седница за предметот и вклучување на експерти и професори и што очекувате да се случи во март за кога е закажана седницата?
-Во подготвителната седница за предметот ќе бидат вклучени експерти и професори во процесот. Ова е важен чекор во обезбедувањето на широка и независна дебата и консултации, кои ќе ги донесат сите релевантни аспекти на оваа тема на увид. Вклучувањето на стручни лица ќе помогне во објаснувањето на правните и социјалните импликации на законот и ќе помогне во обезбедувањето на добро аргументирани и информирани одлуки.
За седницата која е закажана за март, очекувам дека Уставниот суд ќе се фокусира на темелното разгледување на законодавството во контекст на правата на заедниците и ќе ги има предвид сите аргументи од сите страни, вклучувајќи ги и ставовите на експертите. Очекувам дека судот ќе донесе одлука која ќе биде во согласност со Уставот и принципите на правото и која ќе го зајакне правото на употреба на јазиците, додека истовремено ќе го сочува принципот на еднаквост и заштита на сите граѓани.
Во врска со обвинувањата на претседателот на Уставниот суд, Дарко Костадиновски, за притисоци и закани, важно е да се почитува независноста на судската власт. Секој обид за влијание врз судиите или извршувањето на нивните должности не е прифатлив и треба да се осуди.
Каква е состојбата во владината коалиција неколку месеци по заканите на вашиот претседател, Максим Димитриевски, дека може да ја напушти поради непочитување на законите од албанскиот партнер ВЛЕН?
-Коалицијата во моментов функционира на највисоко ниво. Сите недоразбирања сметам дека се нормални како и во една фамилија така и во политичките коалиции. Но,она што е битно е разликите да се решаваат на маса а не преку медиуми и она што е најбитно, тоа да биде во интерес на граѓаните , нивната добробит, европските интеграции, економскиот развој. Разликите произлегуваат од нашите програмски определби за кои што добивме и мандат од граѓаните. Законите мора да важат подеднакво за сите, без разлика кој од каде доаѓа. Во моментов, состојбата во владината е стабилна,функционираме беспрекорно. Продолжуваме со транспарентност и комуникација помеѓу партнерите, како и следење на механизмите за спроведување на договорените политики и закони.
Следната 2025-та е изборна година, иако на локално ниво. Дали како партија веќе почнаа да течат подготовките?
-Подготовките за локалните избори се во тек. Ние, како најбрзо растечка нова партија на политичката сцена сме во процес на дооформување и окрупнување. Досега имаме формирано четириесетина општински организации ширум Македонија. Во следниот период целта е да ги формираме и останатите, да му олесниме на членството и на граѓаните подобра комуникација како и реализација на нивните предлози и проблеми а се со цел подобра подготовка за локалните избори со реални програмски решенија.
Покрај тоа што очекуваме победа во повеќе општини, се поголема е и секојдневната поддршка што ја добиваме во партијата и рапидното зголемување на бројот на членови. Секако, дека ќе биде зголемен и бројот на советници во советите ширум државата.
Ние сме фокусирани на квалитетни кандидати кои ќе бидат вистински претставници на интересите на граѓаните во нивните општини. Спроведуваме анализа на потребите на секоја општина, а нашите програми ќе бидат насочени кон решавање на клучните локални проблеми – од инфраструктурата и образованието до здравството и економскиот развој. Целта ни е да создадеме услови за подобар живот на граѓаните на локално ниво и да ја зајакнеме локалната самоуправа.
Се работи на транспарентност и отчетност во секој сегмент на локалната власт, и нашите кандидати ќе се обврзат на тоа да работат во интерес на јавноста, да ги почитуваат законите и да создадат доверба во институциите.
Нашата партија има јасен долгорочен план за развој на општините, кој не е само за краткорочни изборни циклуси, туку за изградба на одржливи политики и инфраструктурни решенија кои ќе обезбедат стабилен раст и напредок за сите. Очекувам дека граѓаните ќе препознаат нашиот напор за реални решенија и ќе ја поддржат нашата политичка платформа во наредните избори.
Н.П.