Ова е историски чекор што ги прави сите сојузници на НАТО посилни и побезбедни, објави во понеделникот вечерта на Твитер Јенс Столтенберг, генералниот секретар на Алијансата. Апсолутно коректно, иако на самитот на НАТО во Вилнус ќе бидат донесени голем број важни, па дури и историски одлуки, конечниот колапс на турската блокада за влезот на последната скандинавска земја во Алијансата е најважниот резултат, пишува „Јутарњи“.
Линијата од Арктикот до Црното Море сега нема ранливи точки, а стратешката ситуација на Русија фундаментално се менува бидејќи нејзината енклава Кенигсберг, која ја нарече Калининград, сега е опкружена со членовите на Алијансата, што ја минимизира нејзината важност и вредност.
Реџеп Тајип Ердоган одигра ризична, но донекаде успешна партија. Пред повеќе од една година, тој почна да се спротивставува на влезот на Финска и Шведска во НАТО, тврдејќи дека таа е рај за терористи, притоа мислејќи за курдската заедница во таа земја. Стокхолм направи многу за да ја смири загриженоста на Анкара, а другите земји со право му се спротивставија на Ердоган затоа што неговата дефиниција за терорист е премногу широка и ги вклучува сите што му се спротивставуваат. Султанот, како што нагалено го нарекуваат и не му пречи, реши да ја искористи Шведска како преговарачки адут, а во меѓувреме ја пушти Финска во Алијансата.
Примарната цел беше да се осигура дека САД ќе го снабдат со нови борбени авиони Ф-16. Американскиот претседател Џо Бајден беше склон да го стори тоа, но Конгресот се спротивстави.
Асли Ајдинташбаш од Институтот Брукингс пишува во Вашингтон пост:
„Според моите извори, Белата куќа постигна напредок во текот на викендот во убедувањето на конгресните лидери – особено претседателот на Комитетот за надворешни работи на Сенатот Роберт Менендез (демократ) – дека е подобро да се задржи Турција во НАТО – а да се одобри продажбата“.
Можеби изгледа како победа за султанот, но поради купувањето на рускиот противракетен систем С-400, тој ги загуби најмодерните борбени авиони Ф-35 што ги имаат другите сојузници на НАТО, а сега ги купува Германија. Па, ова е утешна награда.
Критична маса
Турскиот претседател исто така сфати дека доаѓаат промени во однос на руската агресија врз Украина, бунтот на Евгениј Пригожин, сопственикот на платеничката група Вагнер, ги сигнализира можните слабости на рускиот систем и не треба да има сомнеж дека ја прочита пораката на Џејк Саливан, советникот за национална безбедност на американскиот претседател, дека и во Пекинг расте критичната маса на поборници за крај на агресијата.
Затоа го покани украинскиот претседател Володимир Зеленски, најавува нова средба со Путин, но и дипломатска борба за опстанок на договорот за извоз на украинско жито, кој истекува на 17 јули, а Москва, како и обично, се заканува дека нема да го обнови .
Султанот посегнува по нова тактика за преговори, во неделниот разговор со американскиот претседател Бајден бара политичка декларација за членството на Турција во ЕУ. Тоа не доаѓа предвид, но остава простор за постигнат договор за време на трипартитните разговори во понеделник – Јенс Столтенберг, генералниот секретар на НАТО, шведскиот премиер Улф Кристерсон и турскиот претседател Ердоган.
„Шведска и Турција се договорија да ја зајакнат економската соработка преку Заедничкиот економски и трговски комитет Турција-Шведска (JETCO). И Турција и Шведска ќе се обидат да ги максимизираат можностите за зголемување на билатералната трговија и инвестиции. Шведска активно ќе ги поддржува напорите за заживување на пристапот на Турција во ЕУ процес, вклучувајќи модернизација на царинската унија ЕУ-Турција и либерализација на визниот режим“.
Наместо членство, измени на договорот за слободна трговија и евентуален полесен влез на Турците во ЕУ, што делумно е последица на разговорите меѓу турскиот претседател и Шарл Мишел, претседател на Европскиот совет. Не е посебен успех. Но, доволно за тој дел да добие посебен акцент во турските медиуми.
Вторник наутро пристигнува гласот што го чекавме. Петер Сијарто, унгарскиот министер за надворешни работи, изјави дека Будимпешта „го поддржува приемот на Шведска во НАТО и останува чисто техничко прашање да се затвори долгиот процес на ратификација во парламентот“. Унгарскиот парламент во вторник соопшти дека го чека разговорот на премиерот Виктор Орбан со турскиот претседател и дека потоа ќе одлучуваат за седницата за ратификување на членството на Шведска.
Во ниту една од тие изјави нема потсетување на претходните закани на унгарската политичка елита дека ќе видат што ќе се случи со ратификацијата бидејќи „Шведска зборуваше лошо за унгарската демократија“. Исто и Финска, па го ратификуваа нејзиното членство. Повеќето членки на ЕУ и НАТО зборуваат лошо за унгарската демократија затоа што е во лоша состојба.
Ваквата покорност на врвот на унгарската политика, која кукавички се криеше зад Турција, убедена дека Анкара нема да се откаже од блокадата без поголеми отстапки, е срамна. Покорност не на Турција, туку на Москва, чиј министер за здравство Михаил Мурашко беше примен во Будимпешта на 5 јули од Сијарто. Кој беше и во Москва во април за да преговара за снабдување со енергија, гас, нафта и нуклеарно гориво. Во исто време, Унгарија се жали до Брисел дека цените на транспортот на нафта од страна на JANAF се превисоки.
Сето ова само за Орбан, се надева тој, повторно да добие руска енергија по ниски цени по војната во Украина, за тој и неговата клика да заработат пари од тоа. Без размислување, на пример, дека Украина речиси сигурно нема да ги обнови договорите за транспорт на руски енергетски производи.
JANAF, Виктор, JANAF.