Изборите што ги правиме во борбата против Ковид-19, сега ќе влијаат врз нашиот свет, како и за многуте години што доаѓаат, вели израелскиот историчар Јувал Ноа Харари, автор на книгата „Сапиенс: Кратка историја на човековата раса“.
Какво општество ќе се појави од оваа пандемија? Дали земјите ќе се соединат – или повеќе ќе се изолирааат? Дали полицијата и алатките за надзор ќе се користат за заштита или да ги потчини граѓаните?
„Кризата нè принудува да донесеме некои големи одлуки и да ги донесеме брзо. Но, ние имаме опции “, вели Харари за Би-Би-Си.
„Политичка“ криза
„Можеби двете најважни одлуки се дали да се реши оваа криза преку националистичка изолација или да се соочиме со неа преку меѓународна соработка и солидарност“, вели тој.
„Второ, на ниво на секоја земја, дали ќе се обидеме да го надминеме преку тоталитарна, централизирана контрола и надзор или социјална солидарност и зајакнување на граѓаните“.
Пандемијата на коронавирусот покрена многу прашања што се и научни и политички, вели Харари.
Но, додека се осврнавме на некои научни предизвици, помалку размислувавме како да одговориме на политичките предизвици.
„Човештвото има сè што е потребно за да се запре и да се победи оваа епидемија“, вели тој.
„Ова не е средниот век. Ова не е чума. Не е дека луѓето умираат, а ние немаме идеја што ги убива и што може да се стори околу тоа“.
Иако не постои лек за Ковид-19, истражувачите направиле големи чекори во потрагата по вакцината користејќи ја најновата медицинска технологија и иновациите.
И знаеме како техниките како миење на рацете и социјалното растојание можат да ни помогнат да се заштитиме од вирусот и да престанеме да го пренесуваме.
„Целосно разбираме за што се бориме и ја имаме технологијата, имаме економска моќ да ја победиме“, вели Харари.
„Прашањето е како да ја користиме таа моќ. И тоа во суштина е политичко прашање “.
Опасна технологија
Во контекст на вонредната состојба, историските процеси се забрзаа и одлуките за кои обично би биле потребни години, се носат преку ноќ, предупреди Харари неодамна во напис за „Фајненшал тајмс“.
Техниките за надзор направени со врвна брзина може постепено да се воведуваат во секојдневна употреба без соодветна дискусија на јавноста.
Ако тие се во погрешни раце, вели тој, владите можат да ги искористат за да „воспостават тотален режим на набљудување во кој тие собираат информации за сите, а потоа донесуваат нетранспарентни одлуки“.
На пример, во Израел, владата ја зголемила моќта на тајните служби – не само здравствените власти – за да можат да пристапат до индивидуалните информации за локациите на поединци. Ова за првпат било испробано во Јужна Кореја, иако Харари вели дека тоа е направено со поголема транспарентност.
Во Кина, која има една од најсофистицираната опрема за набљудување во светот, се користела програма за препознавање на лицето за парично казнување на граѓаните, кои излегувале од карантин.
Ова може да биде оправдано на краток рок, вели Харари, но постои опасност ако овие мерки останат постојана појава.
„Јас сум за тоа владите да преземаат цврсти, а понекогаш и радикални мерки, како во здравството, така и од економски аспект. Но, пред сè, тоа е она што треба да го стори владата што ги претставува сите граѓани“, рече тој за Би-Би-Си.
„Во нормални времиња, можете да управувате со земјата со поддршка од само 51 процент од населението. Но, во моменти како овие, мора навистина да ги претставувате сите и да се грижите за сите “.
Изолација или соработка
Во последниве години, владите кои се наоѓаа на бранот на национализмот и популизмот ги поделија општествата во два непријателски табори и ја зголемија омразата кон странците и странските земји, вели Харари.
Но, глобалната епидемија ни покажа дека пандемиите не се разликуваат помеѓу социјалните групи или земји.
Мораме да избереме дали да одиме по патот на разделба или соработка кога се соочуваме со неволји, вели тој.
Неколку земји се обидоа да го решат ова сами со заземање на медицинска инфраструктура и испораки од приватни компании. САД беа особено критикувани за обидот да ги „поробат“ другите држави за да стигнат до маски, хемикалии и респиратори.
Постои загриженост дека вакцините произведени во лабораториите на богатите земји нема да стигнат доволно брзо до сиромашните или земјите во развој.
„Многу порационално“ е да се зајакне глобалната соработка, преку поттикнување на споделување на знаење и промовирање на соодветна дистрибуција на човечки и материјални ресурси за сите земји погодени од вирусот.
„Мора да се вратите далеку назад, дури и во камено доба, за да најдете период кога последен пат луѓето можеа целосно да се заштитат од епидемијата преку изолација“, вели тој.
„Дури и во средниот век, епидемиите се шириле како „црната смрт“. Значи, враќањето во средновековниот систем нема да нè спаси “, додава Харари.