Северна Македонија се бори да се опорави по кризите. Растот на реалниот БДП остана пригушен во 2024 година, по само 1 процент во 2023 година, што ги одразува одложувањата во започнувањето на градежните работи на автопатите, послабата надворешна побарувачка и долготрајните ценовни притисоци, стои во редовниот економски извештај за Западен Балкан објавен денеска од Светска банка.
„Намалувањето на сиромаштијата, со застој во 2023 година, се проценува дека ќе продолжи во 2024 година поради зголемувањето на платите и растот на вработеноста во однос на 2023 година.
Фискалните предизвици остануваат постојани. Иако се направени некои реформи за да се зголемат домашните приходи, ефикасноста на трошењето останува ниска, а фискалната дисциплина слаба.
Фискалниот дефицит останува на околу 5 проценти по пандемијата, со што соодносот на долгот и БДП се приближува до 62 проценти од БДП. И фискалниот дефицит и јавниот долг остануваат над новововедените фискални правила, дополнително оспорени од предизборните обврски за трошење поврзани со пензиите, платите во јавниот сектор и трансферите кон општините.
Монетарното затегнување помогна да се запре растот на цените, но постојаните инфлациски притисоци ризикуваат да го продолжат циклусот на затегнување и дополнително да ја пригушат економската активност.
Зголемените плати и пензиите ризикуваат да ја задржат инфлацијата повисока подолго време и да предизвикаат побавно враќање на долгорочниот просек.
Лузните предизвикани од кризата на економијата значително го забавија потенцијалниот раст и конвергенција на приходите со тие на ЕУ. Закрепнувањето на земјата по пандемијата не држеше чекор со останатите.
Обезбедувањето одржливост, зголемувањето на продуктивноста и преземањето неопходни трудови и регулаторни структурни реформи се од суштинско значење за пристапот во ЕУ за напредок и за овозможување одржлив раст, стои во денешниот извештај.
Последни случувања
„Растот на производството во просек беше 1,8 отсто во H1 2024 година со силна домашна побарувачка, додека извозот и увозот се намалија. Услугите доведоа до раст, додека градежништвото зајакна, а земјоделството имаше негативен придонес. Во однос на крајот на 2023 година, показателите на пазарот на трудот во Q2 2024 благо се подобрија, при што стапката на вработеност се зголеми за степен до 45,6 отсто, додека стапката на учество остана речиси непроменет и изнесува 52,1 отсто.
Стапката на невработеност благо се намали на 12,5 отсто, а стапката на невработеност кај младите (15-24) остана висока на 26,9 отсто.
Номиналниот раст на нето платата, поттикнат од зголемувањето на јавниот сектор и минималната плата, се искачи на 14,8 отсто во јуни 2024 година, надминувајќи ја инфлацијата за близу 12 процентни поени.
Додека вкупната инфлација се намали од двоцифрен раст во 2022 година на 3 проценти во јули 2024 година, базичната инфлација останува висока – над 5 проценти, предводена од притисокот на платите и услугите.
Во исто време, Централната банка го иницираше првото намалување на основната каматна стапка од 25 базични поени на 6,05 отсто во септември 2023 година.
Фискалниот дефицит (со вклучени финансии на државните патишта) се предвидува да достигне 5,1 отсто од БДП во 2024 година по ревизијата на буџетот во јули со која се зголемија трошоците за плати, пензии и трансфери и намалени капитални трошоци.
Јавниот долг се искачи на 61,5 отсто од БДП во Q2 2024 година, најмногу поради зголемената емисија на домашни хартии од вредност. Расходните долгови се зголемиja на 4,7 отсто од БДП во Q2 2024 година поради лошата фискална дисциплина на локалните комунални претпријатија, јавните здравствени установи и претпријатијата во државна сопственост.
Стабилноста на банкарскиот сектор се одржува во согласност со зголемувањето на стапката на адекватност на капиталот на 18,9 отсто во Q1-2024 година, додека стапката на ликвидност (без државните хартии од вредност) изнесува околу 20 отсто. Во исто време, стапката на NPL (нефункционални заеми) се зголеми, но исклучиво како резултат на методолошки промени. CAB (Салдо на тековната сметка) се врати на негативна територија на 1,2 отсто од БДП во H1 2024 година поради влошување на трговскиот биланс на стоки, додека извозот на услуги се задржа и дознаките се олеснија.
Надворешниот долг благо се намали на 81,8 отсто од БДП во Q1 2024 година, но приближно половина од вкупниот износ е приватен и главно меѓукомпаниско кредитирање.
Изгледи
Среднорочните изгледи остануваат позитивни, но ризиците се силно навалени на надолна страна. Растот се очекува да се засили на среден рок до просечни 2,7 проценти во текот на 2025-2026 година. Оваа проекција претпоставува враќање на јавните инвестиции и постепено закрепнување на потрошувачката и извозот. Се предвидува вкупната инфлација да остане над или блиску до 3 проценти во 2024-2025 година, но потоа да се забави до долгорочен просек од 2 проценти.
Се предвидува дека стапките на сиромаштија ќе одржат бавен опаѓачки пат, потпомогнат од растот на реалните плати и вработеноста, паѓајќи за дополнителни 1,2 процентни поени во текот на прогнозираниот период.
Основното сценарио е изградено врз претпоставката дека фокусот на агендата за пристапување во ЕУ останува приоритет за новата Влада која победи на изборите во мај 2024 година.
Во исто време, ниската продуктивност, неефикасното распоредување на капиталот и слабата надворешна побарувачка, надополнети со ограничениот фискален простор и зголемените фискални ризици во услови на високи каматни стапки, продолжуваат да ги попречуваат изгледите за раст и дополнително да го забавуваат темпото на конвергенција на приходите со колегите од ЕУ.
Дополнителни одложувања на декарбонизацијата на целите, заедно со цените на јаглеродот, ризикуваат загуба во домашните јавни приходи и меѓународна конкурентност со оглед на почетокот на Механизмот за прилагодување на границите на јаглерод на. Во овој контекст, следејќи ги ветувањата од Планот за раств се од клучно значење за да се создаде поволна економска средина за раст“, стои во извештајот на СБ за земјава.