Европа треба да го поддржи Израел, коментираше поранешниот американски државен секретар Хенри Кисинџер за војната на Блискиот Исток по нападот на Хамас, бидејќи смета дека тоа е фундаментален напад врз светскиот поредок.
Познатиот американски дипломат, политиколог, геополитички консултант и политичар кој беше државен секретар и советник за национална безбедност во претседателските администрации на Ричард Никсон и Џералд Форд и кој остави неизбришлива трага во надворешната политика на САД, почина во средата на возраст од 100 години во неговиот дом во Конектикат, објави консултантската компанија Kissinger Associates.
Кисинџер е роден во Германија, од каде тој и неговото семејство побегнале од нацизмот во 1938 година. На прашањето како се чувствува кога видел некои Арапи на улиците на Берлин како го слават нападот на Хамас врз Израел, тој рече дека тоа било болно. Масовната имиграција беше тешка грешка, изјави 100-годишниот Кисинџер во интервју објавено на порталот „Политико“ минатиот месец.
Беше голема грешка да се пуштат толку многу луѓе од сосема различни култури, религии и вредносни системи, истакна поранешниот американски државен секретар, бидејќи тоа создава група на неистомисленици во секоја од овие земји што создава притисок.
„Отворениот акт на агресија“ на Хамас мора да се соочи со казна, истакна тој. Делумно, ова е последица на тоа што Хамас мисли дека – со поддршка на соседните земји и со неактивноста на другите, вклучително и Европа – може да направи такво нешто без да трпи страшни последици.
Тој предупреди на потенцијалот за опасна ескалација во регионот. На прашањето која е, според него, главната цел на Хамас кога нападна, тој одговори дека тоа е да го мобилизира арапскиот свет против Израел. Тој предупреди на опасноста од Иран и акумулацијата на оружје во Либан што може да се користи против Израел.
Конфликтот на Блискиот Исток носи опасност од ескалација и вклучување на други арапски земји под притисок на нивното јавно мислење, истакнува Кисинџер, потсетувајќи на лекциите научени од војната во Јом Кипур од 1973 година, за време на која арапската коалиција предводена од Египет и Сирија го нападна Израел.
Тогаш светот имаше среќа што имаше арапски лидер со визија за иднината, со кој можеше да се склучи мир, рече Кисинџер, нагласувајќи дека не верува оти Хамас денес има таква личност.
Сметам дека Хамас мора да биде исклучен од политичката сцена, изјави искусниот дипломат кој остави неизбришлива трага на американската надворешна политика во едно од своите последни интервјуа.
Украина и Русија
Познатиот американски дипломат и научник кој советуваше голем број американски претседатели, на почетокот на војната во Украина коментираше дека невнимателните политики на САД и НАТО можеби влијаеле на ситуацијата. Тој рече дека загриженоста за безбедноста на Владимир Путин треба да се сфати сериозно и истакна дека е грешка што НАТО и сигнализирал на Украина дека може да се приклучи на алијансата.
– Полска и сите традиционални западни земји, кои беа дел од западната историја, се логични членки на НАТО. Но, Украина, според мене, е збир на територии кои некогаш и припаѓале на Русија. Русите сè уште ги гледаат како свои, иако некои Украинци не. Но, коцката сега е фрлена. По начинот на кој Русија се однесуваше во Украина, верувам дека Украина сега треба да се третира како членка на НАТО, на еден или друг начин, формално или не – изјави Кисинџер во 2022 година.
Зборувајќи за идните сценарија, тој предвиде решение што ќе ги зачува придобивките на Русија од нејзиниот прв упад во Украина во 2014 година, кога го зазеде полуостровот Крим и делови од регионот Донбас.
– Но, немам одговор на прашањето како таквото решение би се разликувало од договорот што не успеа да го стабилизира конфликтот пред осум години – заклучи минатата година поранешниот државен секретар на САД, кој оттогаш го насочи својот фокус на Кина.
Кина
Кон крајот на април, Економист разговараше со Кисинџер повеќе од осум часа за тоа како да се спречи конкуренцијата меѓу Кина и Америка да се претвори во војна. Кисинџер, велат, бил загрижен. „Двете страни се убедени дека другата е стратешка закана“, вели тој. „Ние сме на пат кон судир на големи сили“.
Кисинџер беше вознемирен од се поинтензивната конкуренција меѓу Кина и Америка за технолошка и економска надмоќ. Дури и кога Русија се движи во кинеската орбита и војната во Украина фрла заканувачка сенка врз источното крило на Европа, тој рече дека стравува дека вештачката интелигенција ќе го засили кинеско-американското ривалство. Низ светот, рамнотежата на силите и технолошката основа на војувањето се менуваат толку брзо и на толку многу начини што на земјите им недостига каков било фиксен принцип на воспоставување ред. И ако не можат да го најдат, можат да прибегнат на сила. „Ние сме во класична ситуација пред Првата светска војна“, рече Кисинџер, „каде ниту една страна нема голема маргина за политички отстапки и во која секое нарушување на рамнотежата може да доведе до катастрофални последици“.
Според неговото мислење, судбината на човештвото зависи од тоа дали Америка и Кина ќе можат да соработуваат. Тој верува дека брзиот напредок на вештачката интелигенција им остава само пет до десет години да најдат начин да го постигнат тоа. Кисинџер имаше и неколку воведни совети за идните лидери. „Определете каде сте. Немилосрдно“, вели тој. Во овој дух, почетната точка за избегнување војна е анализа на растечката нервоза во Кина. И покрај репутацијата дека е помирлив кон владата во Пекинг, тој призна дека многу кинески аналитичари веруваат дека САД се во нагорна линија и „затоа, како резултат на историската еволуција, тие на крајот ќе бидат потиснати“.
Тој тогаш рече дека верува дека кинеското раководство негодувало на наративот на западните креатори на политика за глобален поредок заснован на правила, кога тие навистина мислеле дека правилата се американски, а исто така и поредокот. Кинеските лидери се навредени од она што тие го гледаат како снисходлива зделка понудена од Западот за да обезбеди привилегии за Кина доколку таа добро се однесува – кога тие сигурно чувствуваат дека привилегиите треба да бидат нивни по право, како сила во подем. Некои во Кина, вели тој, се сомневаат дека САД никогаш нема да ги третираат како еднакви и дека е глупаво дури и да се замисли дека може.
Но, Кисинџер, исто така, предупреди на погрешно толкување на амбициите на Кина. Во Вашингтон „велат дека Кина сака светска доминација… Одговорот е дека сакаат да бидат моќни“, вели тој. „Тие не се движат во правец на светска доминација во хитлеровска смисла, вели Кисинџер. „Тие не размислуваат така и никогаш не размислувале така за светскиот поредок.“ Во нацистичка Германија војната беше неизбежна бидејќи на Адолф Хитлер му требаше, вели Кисинџер, но Кина е поинаква. Тој, како што вели, се сретнал со многу кинески лидери, почнувајќи од Мао Це Тунг и не се сомневал во нивната идеолошка посветеност, но таа секогаш била вткаена во острото чувство за интересите и можностите на нивната земја.
Кисинџер рече дека го гледа кинескиот систем како повеќе конфучијански отколку марксистички, и тоа ги наведува кинеските лидери да ја постигнат максималната сила за која е способна нивната земја и да бараат почитување на нивните достигнувања. Кинеските лидери сакаат да бидат признати како конечни арбитри на меѓународниот систем за нивните сопствени интереси. „Доколку тие постигнаа супериорност што навистина може да се искористи, дали ќе го одведат до точка да ја наметнат кинеската култура? Не знам. Мојот инстинкт е Не…(Но) верувам дека е во нашата можност да спречиме таа ситуација да се случи преку комбинација на дипломатија и сила“.
Еден природен американски одговор на предизвикот на кинеската амбиција е да се испита како да се одржи рамнотежата меѓу двете сили. Вториот е да се воспостави постојан дијалог меѓу Кина и САД. Кина „се обидува да одигра глобална улога. Во секој момент мораме да процениме дали концепциите за стратешката улога се компатибилни“, рече тој. Ако не се, тогаш ќе се постави прашањето за сила. „Дали е можно Кина и САД да коегзистираат без закана од општа меѓусебна војна? Мислев и сè уште мислам дека (да)“. Сепак, тој призна дека успехот не е загарантиран. „Можеби нема да успее“, рече тој. „И затоа, мора да бидеме доволно воено силни за да го преживееме неуспехот“.
Последното познато патување на Кисинџер беше во Кина. Тоа се случи во јули кога овој геополитички маг се сретна таму со кинескиот министер за одбрана Ли Шангфуо – генерал кој е под американски санкции од администрацијата на Доналд Трамп поради купување руско оружје.
Ли остана на стандардната форма на разговори поставена од партијата, се повика на принципите на Кси за „взаемно почитување, мирен соживот и соработка во која сите победуваат и го посочи вистинскиот начин Кина и Соединетите држави да се согласуваат во новата ера“. Кинеската агенција ја цитира изјавата на Кисинџер дека „во денешниот свет, предизвиците и можностите коегзистираат, а САД и Кина треба да ги елиминираат недоразбирањата, да коегзистираат мирно и да избегнуваат конфликти“.
„China Daily“ додава: „Тој [Кисинџер] додаде дека двете војски треба да ја зајакнат комуникацијата, да вложат максимални напори да создадат позитивни резултати за развојот на билатералните односи и да го одржат мирот и стабилноста во светот“.
Американската влада потврди дека знаела за патувањето на Кисинџер, но дека тој не дејствувал во име на Вашингтон. Во својата стота година, Кисинџер не се упатил преку Пацификот само за да пие чај во Министерството за одбрана. „Global Times“, партискиот весник на англиски јазик, во коментар заклучи дека некои експерти веруваат дека Кисинџер, како влијателен, стар пријател на Кина, може да одигра важна улога во отворањето на патот за обновување на комуникациите на воено ниво.
„Подобрувањето на билатералните односи веројатно е мотивирано од намерите на двете страни, особено на САД, а Хенри Кисинџер, и покрај сто години на рамениците, повторно ја презеде клучната улога на комуникациски мост во кинеско-американските односи“, стои во заклучокот.