Земјите што чекаат да се приклучат кон Европската Унија (ЕУ) ќе мора јасно да се изјаснат на чија страна се во глобалниот спор пред да станат дел од блокот, изјави за „Еуроњуз“ комесарката за проширување на ЕУ, Марта Кос, по презентирањето на годишниот извештај за напредокот на земјите-кандидатки.
Според неа, процесот на проширување на ЕУ повеќе не е само техничко прашање, туку стратешки избор.
„Европа може да биде обединета под еден покрив, но тоа значи и правење избор. Ако некој се сврти кон Русија или одбие да спроведе санкции, тоа е неприфатливо“, рече таа.
Брисел инсистира новите членки да ги делат заедничките вредности и позиции на Унијата за да се избегне повторување на унгарското сценарио, во кое Виктор Орбан често ги блокира европските одлуки со вето.
На прашањето дали е можно новите земји да поминат низ еден вид „пробен период“ со ограничени права, Кос ја отфрла идејата: „Категорично не. Во ЕУ нема место за членови од втор ред“.
Таа ги повика земјите-членки да покажат политичка волја и да ги надминат одлуките на Унгарија, чие вето ги замрзна преговорите со Украина и го забави напредокот на Молдавија кон ЕУ.
Според извештаите на ЕК, Црна Гора е најподготвена за членство, по што следува Албанија. Молдавија е пофалена за нејзините реформи, додека за Украина, Брисел забележува „значаен напредок и покрај воените услови“, но инсистира дека напорите против корупцијата мора да продолжат.
За Србија, оценката е мрачна – регресија во судската независност и прекумерна сила против демонстрантите. „Судството останува под директно влијание на претседателот Вучиќ. Слободата на медиумите и правото на протест се намалуваат“, забележа Кос.
Сепак, таа нагласи дека ЕУ ќе го продолжи дијалогот со Белград затоа што „сака демократска Србија во Европа“.
Грузија доби најостри критики. Комисијата ја дефинира како „кандидат само по име“ по напнатите избори во 2024 година и обвинувањата против владејачката партија Грузиски сон за поткопување на демократијата. „Земјата доживува сериозмо назадување – распаѓање на владеењето на правото и ограничување на основните права“, се наведува во извештајот.
Проширувањето на ЕУ сега е прашање не само на критериуми и реформи, туку и на геополитички избори – дали земјите-кандидатки ќе бидат дел од обединета, демократска Европа или ќе останат во сивата зона помеѓу Исток и Запад, резимира Кос.
Турција доживува длабока криза на демократијата, коментираше во меѓувреме известувачот на Европскиот парламент (ЕП), Начо Санчез Амор. Според него, земјата доживува сериозна регресија во владеењето на правото, слободата на медиумите и политичкиот плурализам, а процесот на пристапување кон ЕУ е „целосно замрзнат“.
Амор укажува на апсењето на градоначалникот на Истанбул, Екрем Имамоглу, притисокот врз опозицијата и бизнисот, како и на државната контрола врз медиумите. Според него, ова е „руски модел на управување“.
Европратеникот истакнува дека во сегашните услови, Турција не може да се дефинира како држава управувана од владеењето на правото, а Европската унија повеќе не ја гледа како кандидат за членство во блокот, туку како стратешки партнер.