Пандемијата на коронавирусот донесе нова реалност за луѓето ширум светот. Страв од неизвесност за тоа како и кога ќе заврши пандемијата, која досега однесе повеќе од половина милион животи, ги остави луѓето во паника обидувајќи се да се прилагоди на еден сосема нов начин на живот.
Очигледно, оваа чума ќе остане меѓу нас уште некое време, а луѓето ќе треба да се навикнат на тоа пред напуштање на домот да проверат дали со себе носат клучеви, паричник, телефон – и маска.
Не е прв пат целиот свет да е под маски
Честопати се нарекува „мајка на сите пандемии“, шпанскиот грип предизвикал смрт меѓу 40 и 50 милиони во рок од две години, помеѓу 1918 и 1920 година – според Светската здравствена организација и Центрите за контрола на болести (ЦДЦ).
Директни споредби помеѓу пандемијата тогаш и денес не функционираат: светот тогаш не знаел зошто луѓето умираат. Вирусите како причина за болеста беа откриени дури во 1933 година. Геномот на новиот коронавирус бил познат многу кратко време по првите заболувања.
Но, двете пандемии сè уште имаат нешто заедничко: и двете го втурнаа човештвото во длабока криза.
Бидејќи целиот свет реагира на кризата „Ковид-19“, да ја разгледаме одблизу последната пандемија што го запре светот во место и како изгледаше кога конечно заврши:
Шпанска треска: Како изгледаше светот тогаш?
Ограничено лекување
Сепак, во 1918 година, медицината и науката беа многу поограничени во борбата против болестите отколку што се денес.
Третманот исто така беше ограничен – првиот антибиотик во светот не беше откриен до 1928 година.
Првата вакцина против грип стана достапна за јавноста во 1940-тите.
Важно е да се потенцира дека во тоа време немало здравствени системи за сите луѓе. И, дури и во богатите земји, јавниот санитарен систем сепак бил луксуз.
Лекарите знаеле дека зад шпанскиот грип има микроорганизми и дека болеста може да се пренесе од личност до личност, но сепак тие мислеле дека е предизвикан од бактерии, а не од вируси.
Возраст и пол структура
Шпанскиот грип напаѓал на начин каков што претходно не бил забележан во пандемиите на грип, како оној во 1889-90 година, во кој починале повеќе од милион луѓе ширум светот.
Повеќето од жртвите биле на возраст меѓу 20 и 40 години, а мажите биле несразмерно погодени – веројатно затоа што се смета дека пандемијата започнала во пренатрупаните воени логори на Западниот фронт и се ширела додека трупите се враќале дома по Првата светска војна.
Болеста, исто така, посилно ги погодила посиромашните земји.
Огромни последици за економијата
Последиците за економијата биле огромни. Пандемијата се проценува дека довела до просечен пад од 6 проценти од бруто домашниот производ (БДП) во сите земји.
Изолацијата и социјалното дистанцирање вродиле со плод
Има добро позната приказна за два града: во септември 1918 година, американските градови организирале паради за промовирање на набавка на воени обврзници, чија продажба ја финансирала војната што сè уште траела.
Двата града применувале многу различни мерки кога започнале да се појавуваат првите случаи на шпански грип: Филаделфија продолжила со оригиналните планови, додека Сент Луис решил да го откаже настанот.
Еден месец подоцна, повеќе од 10.000 луѓе починале од оваа болест во Филаделфија. Бројот на починати во Сент Луис останал под 700.
Ваквата разлика во бројот станал практично студија на случај во корист на мерките за социјално дистанцирање како стратегија за борба против епидемијата.
Анализата на интервенциите спроведени во повеќе американски градови во текот на 1918 година покажале дека оние кои забранувале јавни собири рано, затворени театри, училишта и цркви, имале многу пониска стапка на смртност.
Исто така, тим од американски економисти од универзитетот Принстон ги анализирале мерките за изолација во 1918 година.
Откриле дека градовите кои применувале построги мерки доживувале побрзо економско закрепнување по пандемијата.
Сепак, се проценува дека пандемијата одзела скоро 700.000 Американци. А една од причинит е, вели економистот од Харвард, Роберт Баро за Би-Би-Си, е тоа што изолацијата била укината премногу бргу.
„Воведените мерки обично траеле четири недели – а потоа биле попуштени поради притисокот на јавноста“, рекол тој во тоа време.
Тој верува дека исходот би бил подобар доколку мерките за изолација останеле во сила околу 12 недели.
Што се смени после шпанскиот грип?
Формирана е здравствената организација Лига на нации, претходник на денешната Светска здравствена организација. Шпанската треска, исто така, доведе до промена на ставовите кон здравствените системи и резултираше со посилен ангажман на државата во сектор кој дотогаш беше во рацете на црквата, добротворните организации или приватните фондации.
Шпанската треска, исто така, доведе до политички движења, како оние во Индија, каде обичните граѓани починале од грипот, а не колонијалните владетели од Велика Британија. Движењето за независност, предводено од Махатма Ганди – кој исто така прележал шпански грип – беше покрената веднаш по пандемијата.
Но, пред очите на јавноста, шпанскиот грип остана во сенка на Првата светска војна, делумно затоа што неколку влади ги цензурирале медиумите и ги спречувале да известуваат за ефектите од грипот за време на војната.
Сиромашно покриена, оваа криза во голема мерка отсуствува и од книгите за историја и од популарната култура.
Вирусот корона секако ја освежи меморијата на луѓето во тој поглед, а каква судбина го чека останува да се види …