Киев тврди дека Русија подготвува провокација во нуклеарната централа Запорожје со наводно поставување експлозив на два блока од централата. Кои би биле можните последици од уништувањето на системот за ладење?
Уште минатата година, украински „Енергоатом“ предупреди дека руската армија наводно минирала објекти на устието на акумулацијата Каховка, чија вода ја лади нуклеарната централа Запорожје, најмоќната нуклеарна централа во Европа.
По уништувањето на браната Каховка на почетокот на јуни, Киев објави дека окупаторите го минирале и езерото за ладење.
Сега украинскиот Генералштаб тврди дека Русите поставиле „предмети слични на експлозив“ на двата блока на нуклеарната централа.
Претседателот Владимир Зеленски неодамна, повикувајќи се на разузнавачки податоци, рече дека Русија планира „терористички напад“ во кој ќе се ослободи радиоактивно зрачење.
Таа теорија ја продлабочи шефот на одделот за разузнавање на министерството за одбрана, Кирил Буданов, кој тврдеше дека Русите поставиле воени возила полни со експлозив до блоковите на нуклеарниот реактор.
„Ситуацијата е посериозна од кога било“, изјави Буданов за британскиот магазин „Њу Стејтсмен“.
Меѓутоа, на крајот на јуни, Меѓународната агенција за атомска енергија објави дека не пронашла знаци на експлозија или експлозив во близина на нуклеарната централа. Директорот на агенцијата Рафаел Гроси додаде дека за темелна проверка на неговите луѓе ќе им треба подобар пристап до фабриката.
Без ладење ќе уследи катастрофа
Олга Кошарна, украински експерт за нуклеарна безбедност, вели дека минирањето на важни системи како што е ладењето претставува закана за нуклеарната централа. Таа ја истакна улогата на езерото за ладење, чија вода ја намалува температурата на реакторот и избегнува можно топење.
Запорожје има шест единици кои се надвор од функција од есента. Сите блокови се во режим на исклучување, но им треба ладење, бидејќи елементите на горивото сè уште испуштаат топлина. Пет реактори се во „ладна“ фаза на исклучување кога ја загреваат водата до 70 степени, додека еден блок е сè уште во „жешка“ фаза кога ја загрева водата дури до 280 степени.
Доколку се оневозможи системот за ладење, „ладните“ блокови би достигнале состојба на дефект во рок од седум дена, велат експертите. Во „жешкиот“ блок, ќе има само 27 часа време за да се спречи истекување на радијација.
„Мислам дека сите овие уцени се случуваат со цел да се запре контраофанзивата на украинската армија во овој регион“, вели Кошарна.
Како Фукушима, само со помали последици?
Експертите сметаат дека уништувањето на системот за ладење може да доведе до последици слични на оние во Фукушима по несреќата во 2011 година. Тогаш цунами го прекина ладењето на три реактори, што доведе до топење на јадрото и ослободување на радијација.
„Потоа беше формирана зона за евакуација, која луѓето мораа да ја напуштат. Но, три години подоцна, тие почнаа да се враќаат поради падот на нивото на радијација, а сега зоната на евакуација е намалена на третина“, вели Марк Железњак, професор на Институтот за радиоактивност на Универзитетот во Фукушима.
Тој смета дека евентуалната диверзија во Запорожје сега не би имала катастрофални последици.
„Бидејќи во исклучените блокови не може да дојде до ослободување на радиоактивен јод“, вели Железњак и советува да не се паничи и да не се купуваат таблети со јод, кои треба да ја заштитат тироидната жлезда од радиоактивен јод.
Кое е најлошото сценарио?
Центарот за нуклеарна безбедност на Украина објави две можни сценарија на катастрофа.
Во првиот, заштитниот ѕид на реакторот – дебел еден метар – би останал недопрен. Во тој случај, велат тие, зголеменото зрачење би погодило област со дијаметар од 2,5 километри.
„Тоа најмногу би влијаело на персоналот на електраната“, соопштуваат од Центарот.
Второто сценарио би значело оштетување на омотот.
„Во тој случај поголема површина би била зафатена од радијација и тоа би имало големи последици. Областа на контаминација ќе зависи од временските услови“, се додава во соопштението.
Иван Ковалец, експерт за животна средина и моделирање од Националната академија на науките на Украина, пресметува дека во најлош случај може да биде зафатена област до дваесет километри околу нуклеарната централа Запорожје. Точниот обем и насока ќе зависи од ветрот.
„Во тој случај би била неопходна итна евакуација на луѓето“, вели Ковалец.
Како што додава, последиците по здравјето на луѓето би можеле да се почувствуваат во радиус од дури 550 километри. Но, нема потреба од итни мерки или евакуација на такви растојанија“, заклучува Ковалец.