Во социјалистичка Југославија, имало компании кои не само што вработувале десетици илјади луѓе, туку и носеле значителен приход од девизи преку извозни проекти.
Да ги погледнеме петте најголеми индустриски гиганти, што произведувале, колку луѓе вработувале и зошто исчезнале од пазарот, пишува „Телеграф бизнис“.
1. Југословенски бродоградилишта – кралеви на бродоградилиштето
Бродоградилиштата во Сплит, Риека и Пула биле симбол на индустрискиот потенцијал на Југославија. Тие произведувале патнички, товарни и специјални бродови, кои се извезувале во САД, Западна Европа и Блискиот Исток. Со 20.000–30.000 вработени во некои бродоградилишта, тие поседувале пристаништа, монтажни и инженерски погони. Колапсот се случи поради високите трошоци за производство, застарените технологии и конкуренцијата од Азија во текот на 1980-тите и 1990-тите
2. Раде Кончар – електроенергетски гигант
Компанијата „Раде Кончар“ со седиште во Загреб произведуваше електрични апарати, трансформатори, индустриска опрема и електрични машини. Со 10.000-15.000 вработени, имаше фабрики, истражувачки центри и широка дистрибутивна мрежа. Нејзините производи се извезуваа во Источна и Западна Европа, Блискиот Исток и Советскиот Сојуз. Колапсот се случи поради застарената технологија, отворениот пазар во 1990-тите и приватизацијата која не успеа да го задржи својот претходен дострел.
3. Енергоинвест – лидер во енергетиката и инженерството
Гигантот „Енергоинвест“ со седиште во Сараево беше клучен извозен партнер во Африка, Блискиот Исток и Советскиот Сојуз, обезбедувајќи електрични инсталации и инфраструктурни проекти. Со 20.000-25.000 вработени, компанијата имаше дизајнерски канцеларии, производство на монтажа и опрема. Војната од 1992 до 1995 година ги уништи производствените капацитети и пазарите, што доведе до распаѓање на помали фирми.
4. IMT – моќта на земјоделството
Машинската и тракторската индустрија (IMT) со седиште во Белград произведуваше трактори, земјоделски машини и индустриска опрема. Со 10.000-15.000 вработени, поседуваше погони за монтажа, делови и истражувачки лаборатории. Пропадна поради застарено производство, неефикасно управување и неуспешна приватизација во 2000-тите.
5. Првомајска – текстилна легенда
Првомајска со седиште во Загреб произведуваше конфекција, облека и униформи, извезувајќи ги во Западна Европа и САД во текот на 1970-тите и 1980-тите. Со 15.000-20.000 вработени, имаше фабрики, дизајнерски студија и изложбени салони. По 1990-тите, отворањето на пазарот и поевтината азиска конкуренција доведоа до приватизација и пад на пазарниот удел.
Овие компании беа столбови на југословенската економија, вработувајќи десетици илјади луѓе и внесувајќи значителна странска валута преку извоз. Нивниот пад е поврзан со застарени технологии, отворени пазари, приватизација и војни, но нивното влијание врз индустрискиот развој на Југославија останува неизбришливо.