Словенија сака брзо проширување, Западен Балкан во Европската унија до 2030 година и се обидува овој датум да биде споменат во документот што треба да се усвои на Самитот за Западен Балкан закажан за 6 октомври.
Овој амбициозен план, како што пишува српски „Блиц“, шокираше некои членки на ЕУ, стари противници на проширувањето, а два дена пред самитот, уште се кршеа копја по тоа прашање.
Самитот за Западен Балкан, на кој ќе се разговара за проширување, ќе се одржи на 6 октомври, а ќе присуствуваат лидерите на сите земји -членки на ЕУ и Западен Балкан – Албанија, Босна, Црна Гора, Северна Македонија, Србија и Косово.
Како што се приближува овој настан, се појавуваат информации зад сцената за подготовките за документот, што треба да се усвои на тој состанок.
Словенија во моментов претседава со Советот на ЕУ, а „Фајненшел тајмс“ пред два дена објави дека земјата во петокот изнесе идеја што остави без зборови некои членки на ЕУ – за брзото пристапување на земјите, вклучително и Србија и Босна и Херцеговина, во ЕУ.
Предлогот е даден на состанокот на амбасадорите во Брисел, и ги изненади другите земји -членки, како што пишува „Фајненшел тајмс“. Некои дури го опишаа како целосно „нереално“ со оглед на економските и политичките предизвици во регионот.
– Проширувањето е високо чувствително прашање за ЕУ, кое е поделено околу брзината со која на земјите треба да им се дозволи да се приклучат на блокот. Но, Унијата е под притисок да ги продолжи пристапните преговори со балканските земји, кои исто така ги зајакнуваат нивните врски со Кина и Русија, пишува „Фајненшл тајмс“.
Според нив, дипломатите од земјите-членки кои сакаат Брисел да ги забрза преговорите со Западен Балкан, главно од истокот и југот на блокот, се залагаат за „амбициозен“ рок за пристапување, но признаваат дека тоа би било „политички експлозивно“.
– Потребна ни е декларација. Ова е многу важно – рекол дипломат од ЕУ, цитиран од „Фајненшел тајмс“.
Планот на Словенија е пријатно изненадување, особено затоа што доаѓа по неодамнешниот „студен туш“ и вестите пласирани од британската агенција „Ројтерс“, дека ЕУ не може да се согласи да даде гаранции дека ќе ги отвори вратите за Западен Балкан.
Проширувањето и обврските точки на раздор
Вчера можеше да се слушне дека се не оди така глатко, како и дека земјите -членки на ЕУ постигнаа договор за повеќето точки од заедничката декларација, но дека дискусијата, како што „Танјуг“ дознава во Брисел, е за тоа како да се дефинира „Европска перспектива на регионот“.
Поентата на декларацијата за која се уште се преговара треба да предвидува обврски во „процесот на проширување“ под услов за спроведување на „веродостојни реформи“ од страна на партнерите, но и со постигнување сопствен „капацитет за интегрирање нови членови“.
Како што дознава „Танјуг“ од дипломатски извори, договорот е постигнат за сите други 28 точки од декларацијата, кои се однесуваат на економскиот и инвестицискиот план за Западен Балкан, борбата против Ковид-19 и политичката и безбедносната соработка.
Земјите пријателски за проширување повикаа на безусловна поддршка за „проширување“ за Западен Балкан.
Очигледно е дека некој се уште не ги сака во ЕУ, а Словенија отиде чекор подалеку, јавно го кажа тоа, а потоа направи план како тоа да се случи. Во исто време, логично е да се праша од каде потекнува сето ова?
Дали постои намера зад овој потег да се зајакне блокот со нови членки, кој ја вклучува Словенија? Дали постои ривалство помеѓу старите и новите членки на ЕУ? Или, на тој начин, Словенија прави видливост кон ЕУ, обидувајќи се да се наметне како политички мост помеѓу ЕУ и Балканот?
Или економските интереси помешале прсти? Најмногу словенечки инвестиции има на Балканот, а една од три во Србија, покажуваат податоците на Народната банка на Словенија. Минатата година, во времето на пандемијата, трговијата изнесуваше 1,6 милијарди евра. Исто така, Србите се се поголема дијаспора во Словенија.
Сето ова може да биде иницијатор, а Марко Савковиќ, програмски директор на Белградскиот фонд за политичка извонредност, за „Блиц“ вели дека бил изненаден од овој потег на Словенија.
Цената на проширувањето се зголеми
– Земјите на работ на Западен Балкан, во принцип, сакаат што поскоро да видат нови членки, бидејќи веруваат дека тоа ќе ја зајакне нивната позиција во ЕУ, дека овие нови членки ќе бидат нивни сојузници во различни политики – вели Савковиќ.
Тој, исто така, посочи дека „цената на проширувањето се зголеми неодамна“, поради променетите геостратешки околности.
– Граѓаните на ЕУ, на чија позиција политичарите посветуваат многу внимание, се многу против проширувањето, а најновото истражување во Франција го покажува тоа. Граѓаните се плашат за своите работни места, веруваат дека проширувањето ќе ги чини скапо, и дека примените земји нема да придонесат доволно. Со еден збор, тие сакаат да го задржат стандардот како што е сега – истакнува Савковиќ.
Слободан Зечевиќ од Институтот за европски студии вели дека е скептичен по ова прашање и потсетува дека земјите од Западен Балкан не се на исто ниво на интеграција.
Само САД ја имаат таа моќ
Тој забележува дека постои огромна разлика помеѓу Србија и БиХ, меѓу Србија и Северна Македонија и Албанија и дека БиХ и Северна Македонија дури и не ги отвориле преговорите.
– Мислам дека ова е обид да се исфрли иницијатива што би говорела дека во догледна иднина, односно дека за релативно кратко време сите земји од Западен Балкан треба да бидат примени во ЕУ. Не знам кој стои позади Словенија. Дали е тоа американска идеја, американска иницијатива, затоа што Американците веќе се нервираат за моменталната ситуација и неодлучноста на ЕУ во однос на пристапувањето, што создава нестабилност во оваа област“, истакна Зечевиќ.
На прашањето дали е можен притисок врз ЕУ за тоа прашање, неговиот одговор е недвосмислен.
– Единствениот можен притисок е од САД. Мислам дека тие „прекршија“ и во случајот со пристапувањето на Бугарија и Романија во 2007 година. Кој знае што ќе се случеше со тоа доколку немаше стратешка потреба САД да ги вклучат тие две земји во западните политички, економски и воени интеграции. Затоа, тоа е многу можно. Сегашната ситуација покажува дека на САД многу им пречи, пред се, дестабилизацијата на Балканот сама по себе поради овие различни национални интереси на земјите од Западен Балкан. Од друга страна, им пречи и странското влијание што се појавува на Западен Балкан – посочи Зечевиќ.
Инаку, ова не е прв потег на Словенија кој се занимава со Западен Балкан. Кон средината на април се појави вест дека словенечкиот премиер Јанез Јанша подготвил документ што го доставил до официјалните претставници на ЕУ преку неформални канали, кој предвидува прекројување на границите на пет земји – обединување на Косово и Албанија, анексија на делови од Република Српска кон српските и хрватските кантони во БиХ, како начин за решавање на отворените прашања на Западен Балкан.
Овој предлог го крена целиот регион на нозе, а имаше и престрелка кој всушност го напишал, бидејќи Јанша негираше дека стои зад него.
Во БиХ се сомневаа дека Словенија стои зад овој „жежок компир“, во Љубљана одговорија дека тие не се вистинската адреса за тие тврдења, а Хрватите шпекулираат дека зад се стојат Србија и Унгарија. Медиумите се обидуваа да го добијат овој документ неколку месеци, но ЕУ одби да го достави, тврдејќи дека тоа ќе предизвика забуна.
Договор за роаминг
ЕУ планира на самитот да започне таканаречен официјален „патоказ“, кој ќе ги постави условите и целите за намалување на цените на роаминг меѓу ЕУ и Западен Балкан.
По тој повод, европскиот комесар за проширување, Оливер Вархеји, разговараше со претставниците на телеком операторите од регионот.
– Имав добри разговори со телекомуникациските оператори од регионот за тоа како да се постигне напредок во намалувањето на цените на роаминг и во рамките на Западен Балкан и во регионот, со ЕУ. Подготвени сме да ги поддржиме инвестициите со цел ова да стане реалност – напиша Вархеји на својот Твитер профил.