Минатата година, на 1 март, „Отворен Балкан“ го отвори и заедничкиот пазар на трудот. Ова им овозможува на граѓаните на Македонија, Србија и Албанија подеднакво да аплицираат и да бараат работа во сите три земји. Според делот од крајот на ноември минатата година, забрзаната и поедноставена постапка не ги донесе очекуваните резултати.
Истото можеше да се направи преку иницијативата за Регионална економска област, која ги вклучува и другите земји од Западен Балкан. Таа, исто така, предвидува отворање на пазарот на трудот и поголема мобилност на луѓето низ земјите од регионот.
Она што не е завршено во овој процес всушност го сопнува унифицираниот пазар на трудот на Отворен Балкан, стои во српското издание на „Форбс“.
„Во декември, побарав од Министерството за внатрешни работи податоци за тоа колку барања за слободен пристап до пазарот на трудот се прифатени. Од 1 март до крајот на ноември, беа одобрени 285 барања. 282 се од Северна Македонија, а само три се од Албанија“, изјавила Драгана Ѓурица, генерален секретар на Европското движење во Србија.
Во исто време, бројот на работни дозволи издадени од Националната служба за вработување на граѓани на други земји се мери во илјадници.
„Граѓаните сè уште претпочитаат да ја следат старата постапка преку Националната служба за вработување. Проблемот е што прашањето за социјално и здравствено осигурување не е забрзано. Тие процедури продолжуваат како и претходно. Така, во 2023 година, кога отворениот пазар на трудот не се разви, на граѓаните на Северна Македонија им беа издадени 311 дозволи за вработување, а на граѓаните на Албанија 94. Всушност, има пад од почетокот на Отворен Балкан“, објаснува Ѓурица.
Најавено е дека слободниот пристап до пазарот на трудот од околу 11 милиони жители ќе спречи понатамошно одлив на мозоци и млади луѓе од регионот со тоа што ќе можат да работат во соседството. Сепак, многу повеќе отколку од Македонија и Албанија, Србија вработува луѓе од Шри Ланка, Непал, Пакистан…
Од друга страна, стои во анализата на српски „Форбс“, идејата за проширување на Европската Унија повторно оживеа. Обратно пропорционално на тој ентузијазам, Отворен Балкан ја губи политичката поддршка.
„Приказната се враќа на Заедничкиот регионален пазар, на Планот за развој. Сега е јасно дека регионалната соработка е дел од интеграциите, а не нивна замена“, истакнува Ѓурица.
И тоа беше најголемиот страв на регионот дури и кога беа во тек Мини Шенген и Отворен Балкан. Но, исто така и идејата за уникатен регионален простор.
Од друга страна, благодарение на ЦЕФТА договорот, трговската размена на земјите учеснички се зголеми повеќе од двојно од 2007 година до денес. Како дел од овој процес, беа укинати роаминг трошоците во регионот. И пред сè, пред неколку дена, како што на шега вели економијата, беше укинат „банкарскиот роаминг“. Тоа значи пристап до СЕПА, систем за плаќање што ги укинува трошоците за деловни трансакции.
„Не постои механизам што може да ги принуди членовите да се придржуваат кон договорот“, вели Андреа Матијевиќ, експерт за ЦЕФТА од Институтот за политички студии. „Затоа се јавуваат проблеми. Постојат нетарифни бариери. Заедничкиот регионален пазар ќе следи по тоа. Тој носи политички мандат, а тоа ги отежнува економските проблеми. Ако проблемите не се решат во рамките на ЦЕФТА, тие нема да бидат решени ниту на ниво на Заедничкиот регионален пазар“.
Договор кој, на пример, би можел да влијае на решавањето на нетарифните бариери, сè уште не е ратификуван во Србија. Станува збор за договор за геополитичко блокирање. Тој е еден од осумте потпишани во октомври минатата година.
Во октомври 2024 година, договорните страни на ЦЕФТА се согласија да потпишат осум протоколи и една препорака. Целта е да се подобри меѓурегионалната мобилност во Западен Балкан. Осум месеци подоцна, три стапија во сила во сите шест земји. Ратификацијата на преостанатите е сè уште во тек. Усвоените протоколи се однесуваат на интелектуалната сопственост, како и на трговските услуги.