Воената агресија на Русија против Украина доведе до нова геополитичка реалност во Европа. Во исто време, Европската унија беше принудена да одговори на вонредната ситуација со низа итни мерки, вклучително, за прв пат во својата историја, воена помош на една страна во воен конфликт.
Токму во тој момент во Брисел пристигнаа барањата на Украина, Молдавија и Грузија за членство. Земјите членки веќе и дадоа инструкции на Европската комисија да подготви „мислења“ за пристигнатите кандидатури, а во Брисел велат дека очекуваат дополнителни инструкции од лидерите на ЕУ, кои вчера и денес се среќаваат во Париз, за тоа како треба да изгледа тој процес за земјите од Источното партнерство.
Во Брисел, исто така, велат дека се свесни оти земјите-членки, поборници за приклучување на Западен Балкан, секако „ќе ја искористат новонастанатата ситуација“ и ќе побараат побрз пристап на шесторката од Западен балкан, со цел да се спречи руското влијание на овие простори. Според политичкиот аналитичар и професор од Србија, Дејан Вук Станковиќ, Балканот секогаш живее во „тешки времиња“ поради интересите на големите сили, поради политичките пристапи, но и балканските политички елити и народи.
-Во однос на кризата во Украина, тешко е да се предвиди што ќе се случи, но за жал нешто може да се случи бидејќи нема политичка комуникација на ниво на кое безбедноста на народот е трајно загарантирана. Сега, дали ќе има конфликт зависи од склоностите кои во овој момент не можат да се предвидат, бидејќи никој не знае како ќе заврши украинската криза, вели Станковиќ во разговор за „Локално“.
Според него, влогот во конфликтот меѓу Русија и НАТО е преголем за да се случи.
-Се сомневам дека секој што е нормален може да мисли дека може да ја чека нуклеарната војна меѓу Русија и НАТО како победник. Што се однесува до балтичките земји, како членки на ЕУ и НАТО, тие треба да ги прифатат стандардите за заштита на човековите, малцинските и културните права на Русите, како што е случајот со земјите кои се дел од НАТО и ЕУ во тие држави. Што се однесува до нивната евентуална одбрана од Русите, не се сомневам дека големите земји на НАТО ќе се борат и ќе ги бранат демократските вредности до последната капка литванска, латвиска или естонска крв. Слично на Украина, потенцира аналитичарот.
За Станковиќ, невоведувањето санкции од страна на српскиот претседател Александар Вучиќ кон Русија поради кризата во Украина е очекуванo и е во согласност со надворешната политичка ориентација на Србија, која балансира меѓу ЕУ и Русија.
-Рамнотежата е неопходна за оптимално да се заштити националниот интерес и е основа на прагматичните политички пресметки. Србија не мора да ја следи ЕУ во сите работи бидејќи не е дел од неа, а не е видлива вистинската перспектива за членство, како во случајот со Северна Македонија, Албанија и Црна Гора. Тоа се должи на ставот на ЕУ, која се затвори и на неодредено време се откажа од политиката на проширување.
Од друга страна, Русија е најголемиот сојузник на Србија во дипломатските напори за заштита на националниот интерес на Косово и РС. Исто така, Русија, во зоната на слободната трговија со Русија, е целосно зависна од Русија за енергија, има повластена цена на гасот за време на енергетската криза и војната во Украина, и на крај, Русија извезуваше оружје во Србија по поволни цени и ја зајакна својата армија. Затоа, Русија е важен партнер на Србија, порачува Станковиќ и додава дека треба да се има предвид дека Србија го поддржа територијалниот интегритет на Украина и ја осуди агресијата врз таа земја во Генералното собрание на ОН.
-Така, Србија, и покрај силните политички и економски односи со Русија, има принципиелен став кој ја осудува агресијата и ги штити принципите на територијалниот интегритет, појаснува аналитичарот.
За „неутралноста“ на Србија во конфликтот, тешко е да се предвидат последиците, смета Станковиќ.
-На ЕУ и е потребна српска поддршка за политиката на санкции од симболични причини, поточно за целосно да го осуди и изолира Путин на европскиот континент. Српските санкции, како и македонските, црногорските или албанските, не можат да ја загрозат руската економија. Од друга страна, санкциите би ѝ наштетиле на Србија во билатералните односи со Русија на повеќе нивоа. Најблаго кажано, Русите би не ставиле на дистанца по многу прашања, од дипломатија, преку воена соработка до енергетика. Трето, за санкции би добиле можеби уште еден кластер поглавја, лицемерна насмевка на европски функционер и ветување за светла „европска иднина“ што речиси сигурно нема да се случи. Ќе има притисоци, пред се политички и медиумски, но притисокот не е нов за српските политичари, оценува аналитичарот.
На прашањето дали Србија „седи на две столчиња“ во ситуацијата, Станковиќ вели дека неговота земја седи исклучиво на „српска столица“.
-Приказната за „седење на две столчиња“ е површна и клеветничка. Србија од сопственото искуство знае дека политиката на санкции не е решение. Милошевиќ владееше осум години додека беше на сила режимот на санкции и трипати ја вовлече Србија во војна, беше создадена политички контролирана финансиска олигархија, репресивен режим, економијата беше уништена, населението осиромашено, силен изолационистички менталитет и политички далечен растојание до Запад. И по промените не се опоравивме од некои негативни ефекти од санкциите. Значи, санкциите не се решение, а Србија е против санкциите затоа што тие не се решение. Од друга страна, ја преживеавме НАТО агресијата и отцепувањето на територијата, конкретно на Косово и Метохија, а осудата на руската инвазија и поддршката за државниот суверенитет и територијален интегритет е принцип што го поддржуваме и во случајот со Украина, категоричен е професорот.
Политичкиот аналитичар Жељко Ињац во разговор за „Локално“ вели дека на Русите им е јасно дека на Балканот има американска сфера на влијание и дека на овој простор можат да учествуваат само како туристи.
-Несоодветно е да се споредуваат Украина и Балканот. Дури и кога Русија беше во најголемиот опсег на својата моќ како империјална империја, а подоцна и како Советски Сојуз, нејзиното влијание на Балканот не беше споредливо со она на нејзиниот „долен двор“ во Казахстан или Украина. Русија е повеќе заинтересирана за басенот на Црното Море отколку за Западен Балкан, па повторно, ниту таму нема силно влијание. Ваквите изјави се злонамерни и не придонесуваат за мир во регионот, кој очајно им е потребен на сите народи од Западен Балкан. Заплашувањето со Путин сега е тренд во Европа. Навистина е тешко да се предвидат Русите, но нивниот политички и економски дострел е преценет. По војната во Украина, Путин ќе има сериозни проблеми во самата Русија, и економски и, пред сè, политички, а можеби дури и мала револуција. Тешко дека ќе може да проектира криза надвор од Русија, на Балканот, па дури и во Белорусија или Балтикот, што му е поблиску. Спорот со Косово е речиси завршен, смета Ињац.
Додава дека благодарение на соработката на актуелната влада во Србија, Србите на Косово беа смирени, а малкуте автономни надлежности што ги имаа беа префрлени на властите во Приштина.
-Слична е ситуацијата и со Србите во Република Српска каде Додик пука со празна пушка, а од друга страна е свесен дека Србија никако нема да му помогне да го реализира отцепувањето. Само Русите нема да му помогнат. Единствениот вистински и искрен пријател на Република Српска е Израел. Тешки времиња за регионот секако претстојат, но без оглед на таканареченото „малигно руско влијание“, пред се поради претстојните економски шокови кои ќе ја предизвикаат војната во Украина и новата железна завеса среде Европа. Западна Европа ќе има многу полесен пристап до енергија отколку малите нации на Балканот кои се уште се надвор од ЕУ. Се сеќаваме на кризата со вакцините за време на пандемијата на Западен Балкан, па дури и во тие земји-членки на ЕУ. Западот може многу едноставно и лесно да го реши ова „малигно руско влијание“ на Западен Балкан со посилни инвестиции и финансиски инјекции. На ист начин го реши и за време на претходната Железна завеса, со позајмици што му ги даде на Тито, смета аналитичарот.
Посочува дека „под знак прашање е што ќе биде со Западен Балкан воопшто“, вклучително и Србија, во однос на евроинтеграциите.
-Бидејќи е очигледно дека веќе нема добра волја во ЕУ, по Брегзит, за брз прием на нови членки. Процесите секако ќе продолжат, можеби со уште побавно темпо. Веројатно ќе има повремени препукувања меѓу Вучиќ и Брисел, но важно е Западот и ЕУ да имаат посилна контрола во оваа област, без разлика кој е на власт, а за таа цел преговорите за пристапување во ЕУ можат да послужат како еден вид на моќ и притисок, вели Ињац.
Срспкиот аналитичар појаснува во српските медиуми кои се под контрола на режимот веќе се забележува дека се менува реториката во однос на Русија.
-Лобистите на НАТО добиваат повеќе простор, додека проруските луѓе повеќе не се добредојдени. Останаа само неколку медиуми во кои гостуваат овие таканаречени проруски аналитичари и политичари. Сето тоа е навестување за промена на односот на Србија кон Русија, па дури и кон Кина, и поостро свртување кон Западот, од кој навистина зависи не само политичката реалност во Србија, туку пред се економската. „Седењето на две столчиња“ е мантрата на актуелната власт, која сака да го зачува националниот и анти-НАТО дел од гласачите во својот кор и на некој начин да ги смири, а реално тоа никогаш не се случило. Пар посети на Путин на Србија и многу лоши трговски односи со Русија се единствените работи што се случија од тоа „седење“. Освен политичкиот, подобро да се каже партиски интерес, Србија нема многу причини за „седнување на две столчиња“. Така и таа позиција нема долго да трае, објасни Ињац.
Тој верува дека по изборите односот на Србија кон Украина и Русија постепено ќе се менува додека не се усогласи во голема мера со Западот.
-Политичкото раководство во Србија стравува од загуба на странски инвеститори и донации од ЕУ и од Запад. Последиците најверојатно прво ќе се почувствуваат. Потоа може да има последици за Србите во регионот, односно Србија да не може да обезбеди помош за српската етничка заедница во регионот, што може да резултира со миграција на Србите од Црна Гора, Република Српска и Косово во Србија. Но, како што кажав, верувам дека по изборите државниот врв ќе почне да го менува односот кон Украина. Конечно, Србија може да прими многу бегалци од Украина и на тој начин да им помогне на Украина и Европа, оценува Ињац.
Во овој момент не е на повидок конфликтот меѓу Русија и НАТО, потенцира српскиот аналитичар.
-За тоа најдобро сведочат изјавите на претседателот Бајден и „помошта“ што Украина ја доби од Запад во вид на руски санкции на Евровизија и слични смешни работи. Во иднина тој конфликт е неизбежен, како и конфликтот со Кина. Иако за Западот Кина е поголем проблем од Русија, и поради населението кое надминува милијарда луѓе и поради економијата која се заканува да ги турне американската и европската во втор план. А кој има повеќе пари, тој има подобра војска и оружје, заклучува Ињац.
Н.П.