Големиот корупциски скандал што ја потресе Украина може да го означи крајот на владеењето на претседателот Володимир Зеленски, анализира британски „Телеграф“.
Во соопштението по операцијата се вели дека шемата ја водела „високо рангирана криминална организација“ која планирала да пренасочи околу 100 милиони долари од енергетскиот сектор, додека Украина секојдневно трпи руски напади врз својата инфраструктура.
Објавата предизвика политичка експлозија. Бизнисменот Тимур Миндич, ко-сопственик на медиумската куќа „Квартал 95“ основана од Володимир Зеленски, беше именуван како наводен главен организатор. Министерот за правда Герман Галушченко беше суспендиран поради можна вмешаност, а министерката за енергетика Свитлана Гринчук поднесе оставка, наводно по барање на Зеленски. И двајцата негираат какво било кривично дело.
Иако истрагата е насочена кон еден од неговите најблиски соработници, Зеленски јавно ги поддржа активностите на НАБУ. Тој рече дека ефикасните антикорупциски мерки се „многу неопходни“ и нагласи дека сите вклучени мора да бидат казнети.
Тоа е голем пресврт од неговите неуспешни обиди во јули да ги стави антикорупциските институции на Украина под контрола на претседателската канцеларија. Но, оваа ситуација отвора и простор за непријатни детали што би можеле да му наштетат на неговиот углед како претседател за време на војна и неговите изгледи за реизбор по војната.
Незгодната врска меѓу Зеленски и Миндич
Врската меѓу Зеленски и Миндич ќе биде под посебна лупа во наредните денови. Во интервју за „Украинска правда“ од 2022 година, олигархот Игор Коломојски изјави дека Миндич го запознал со Зеленски.
Миндич одигра клучна улога во создавањето на тој сојуз. Коломојски значително помогна на претседателската кампања на Зеленски во 2019 година. Иако Зеленски му го одзеде украинското државјанство во 2022 година, а СБУ го уапси за перење пари во 2023 година, обвинението против Миндич повторно го отвора прашањето за таа врска.
Лесниот пристап на Миндич кон претседателската администрација дополнително ги разгорува сомнежите. Освен што Зеленски го користел неговиот оклопен автомобил, Миндич неколку пати се сретнал со Андриј Јермак, шефот на претседателскиот кабинет. Иако ништо од ова не докажува дека Зеленски толерирал евентуални злоупотреби, тоа го поставува прашањето за неговата проценка и околината што ја изградил за себе.
Поради овие сомнежи, токсичноста на енергетскиот скандал и претстојното можно предавање на Покровск, шпекулациите за политичкиот крај на Зеленски стануваат сè погласни.
Зеленски веќе го преживеал невозможното многу пати
Сепак, импресивните политички рефлекси на претседателот значат дека тој не треба да биде отпишан прерано. Дури и пред војната, тој беше послаб во анкетите од Петро Порошенко, но неговата решителна реакција во првите денови од руската инвазија го претвори во национален херој.
Кога Валери Залужни, сега амбасадор во Лондон, го надмина Зеленски по популарност минатата година, Зеленски успеа да го сврти наративот и да создаде патриотски бран по неуспешниот состанок во Овалната соба со американскиот претседател Доналд Трамп. Ако дозволи оваа истрага да оди до крај, скандалот би можел дури и да му даде политичка муниција.
Зеленски беше избран во 2019 година врз основа на платформа за борба против политичката и воената корупција, но неговите рани истраги многумина ги сметаа за политички мотивирани. Малкумина Украинци се покајаа за санкциите против Виктор Медведчук во 2021 година, но дејствијата против Порошенко поттикнаа перцепција дека Зеленски користи антикорупциски процедури за справување со противниците.
Сега тој има шанса да го промени тој наратив. Иако Миндич наводно избегал од земјата и веројатно нема да биде уапсен, судењето во отсуство би покажало дека никој не е над законот. Зеленски, исто така, би освоил политички поени за справување со озлогласениот непроѕирен енергетски сектор.
Енергетскиот сектор е жариште на корупција со години
Кон крајот на 1990-тите и почетокот на 2000-тите, индустријата за јаглен беше плодна почва за олигархиски профити врз основа на корумпирани субвенции. Кога тогашната вицепремиерка Јулија Тимошенко се обиде да спроведе реформи, претседателот Леонид Кучма веднаш ја отпушти.
Силно справување со корупцијата во енергетскиот сектор денес би имало огромно влијание врз краткорочното финансирање на Украина и долгорочниот план за реконструкција. Рациите на НАБУ се совпаднаа со британска донација од 13 милиони фунти и германската донација од 40 милиони евра за обнова на енергетската мрежа уништена од руските напади. Ефикасната борба против корупцијата би го намалила ризикот од злоупотреба на оваа помош и би ги ослабела противниците на Украина во кругот на претседателот Трамп.
Украина, исто така, се стреми да се позиционира како иден центар за обновлива енергија во Европа и да привлече големи инвестиции од ЕУ и ЕБОР. Стабилна и транспарентна средина е од суштинско значење за овие инвестиции.
Скандалот со енергијата е клучен тест за Володимир Зеленски. Неговата реакција на постапките на НАБУ би можела да одлучи дали оваа криза ги зајакнува или ги поткопува неговите изгледи за повторен избор по војната.