„Ќе го поминам остатокот од мојот живот во затвор и ќе умрам овде“, напиша Алексеј Навални две години пред да умре во руски затвор, според првите објавени извадоци од постхумните мемоари на најжестокиот противник на Владимир Путин.
„Нема да има никого со кого ќе можам да се збогувам (…) Сите родендени ќе се слават без мене. Никогаш нема да ги видам моите внуци. Нема да бидам тема на семејна приказна. Нема да бидам на какви било фотографии“, пишува Навални на 22 март 2022 година во неговиот затворски дневник, чии извадоци беа објавени од „Њујоркер“ и лондонски „Тајмс“. Содржината на целиот дневник ќе биде достапна за јавноста на 22 октомври.
Книгата наречена „Патриот“ ќе биде „спомен и сеќавање за мене“, пишува рускиот дисидент. Американскиот издавач Knopf објави дека се планира и руска верзија на неговиот дневник. По неговото враќање во Русија во јануари 2021 година, по тешко труење, овој активист и борец за борба против корупцијата веднаш беше уапсен. Тој е осуден на издржување затворска казна од 19 години за „екстремизам“. Тој беше сместен во казнена колонија на Арктикот, каде што почина на 16 февруари на 47-годишна возраст.
„Единственото нешто од што треба да се плашиме е да ја оставиме нашата татковина на грабеж на банда лажговци, крадци и лицемери“, напиша тој на 17 јануари 2022 година.
Во еден пасус, тој опишува еден типичен ден во казнена колонија. 1 јули 2022 година: „Станување во 6 часот, појадување во 6:20 часот и започнување со работа во 6:40 часот наутро. На работа, седите на машина за шиење седум часа, а столот е понизок од вашите колена. По работа, продолжувате да седите уште неколку часа на дрвена клупа под портретот на Путин, тоа се нарекува „дисциплинска активност““, опишува Навални.
Тој зборува и за својот штрајк со глад во април 2021 година, поради што секој ден губи по килограм. Вратата од затворската кујна, каде се пече пилешко и леб, „намерно била оставена отворена“ за да стигне до него мирисот. А редовно му ставале бонбони во џебовите.
На 11 април 2021 година, Алексеј Навални „за прв пат почувствува дека е емотивно и морално на најниско ниво“. Меѓутоа, само неколку дена подоцна меѓународната поддршка, „меѓу нив и петте добитници на Нобелова награда, дури и Џ.К. Роулинг“, му даде поттик и нова енергија. Неговата смрт предизвика едногласна осуда од речиси сите западни престолнини, а многу лидери го вперија прстот кон Владимир Путин.
За Дејвид Ремник, главен уредник на Њујоркер, „невозможно е да се прочита затворскиот дневник на г-дин Навални без да не бидете огорчени од трагедијата на неговото страдање и смрт“.
Во последниот дневник објавен од „Њујоркер“, на 17 јануари 2024 година, пишува дека меѓу другите затвореници и некои затворски службеници постојано се поставува прашањето – зошто се вратил во Русија? Навални одговара: „Не сакам да ја напуштам мојата земја или да ја предадам. Ако вашите верувања значат нешто за вас, мора да бидете подготвени да ги браните и, доколку е потребно, да се жртвувате“.
И покрај тоа што е сам и во затвор, хуморот на Навални во неколку наврати доаѓа до израз. На пример, кога објаснува зошто го пишува својот дневник или книга. „Ако ме убијат, моето семејство ќе добие аванс и хонорари“, објаснува тој.
„Ако нејасен обид за атентат со хемиско оружје, проследен со трагична смрт во затвор не може да продаде книга, тешко е да се замисли што би можело. Авторот на книгата бил убиен од озлогласен претседател. Што повеќе може да посака одделот за маркетинг?“ Овие зборови се уште одекнуваат осум месеци по неговата смрт.