Големата демографска транзиција – преминот од повисока кон пониска стапка на смртност и фертилитет – се случува насекаде, но во некои делови од светот се случи порано отколку во други, истакнува во извештајот „Осум милијарди луѓе, бесконечни можности: можност за права и избори “.
Ова објаснува, се додава, зошто може да има загриженост за „премногу“ и „премалку“ луѓе во исто време.
Вознемиреноста за „премалку“ луѓе е особено распространета во Источна Европа, каде што ниските стапки на фертилитет одат рака под рака со високите стапки на емиграција.
Како резултат на тоа, населението е намалено, во некои случаи за повеќе од 25 проценти од почетокот на 1990-тите, според извештајот.
И иако високата стапка на плодност често се смета за нешто катастрофално за планетата, паничарите ја гледаат ниската стапка на плодност, главно во земјите од високата и средната класа, како претстојна пропаст и цивилизациски колапс, се наведува во извештајот.
Извештајот укажува на зголемената загриженост за трендовите на населението и повикува на преглед на тоа како земјите се справуваат со демографските промени.
Новите податоци откриваат дека загриженоста за трендовите на населението е широко распространета и дека владите сè повеќе усвојуваат политики насочени кон зголемување, намалување или одржување на стапките на плодност. Сепак, напорите да се влијае на стапката на плодност често се неефикасни и ги кршат правата на жените, се вели во Извештајот на УНФПА.
Извештајот повикува на преиспитување на контекстот околу демографските промени – повикувајќи ги носителите на одлуки и медиумите да го напуштат наративот за „премногу“ и „премалку“ луѓе.
Прашањето не треба да биде колку брзо се зголемува популацијата, туку наместо тоа, лидерите треба да се грижат дали поединците, особено жените, можат слободно да донесуваат одлуки за нивното репродуктивно здравје. Одговорот на ова прашање најчесто е – не, се наведува во извештајот.
„Женските тела не треба да бидат заложници на политиките за население“, вели извршната директорка на УНФПА, д-р Наталија Канем.
„Со цел да изградиме напредни и инклузивни општества, без оглед на големината на населението, треба радикално да го преиспитаме начинот на кој зборуваме и реагираме на демографските промени“, додава таа.
Податоците покажуваат дека 44 отсто од жените во заедницата, и девојчињата во 68-те земји опфатени со овој извештај, немаат право да донесуваат одлуки за своето тело кога станува збор за секс, употреба на контрацепција и барање здравствена заштита, а се проценува дека 257 милиони жени ширум светот немаат пристап до безбедна, сигурна контрацепција.
Сегашните практики ни покажуваат дека политиките насочени кон зголемување или намалување на стапката на фертилитет често се неефикасни и можат да ги загрозат правата на жените, се посочува.
Се додава дека многу држави вовеле програми за поттикнување на создавање поголеми семејства, нудејќи финансиски стимулации и
награди за жените и нивните партнери, но стапките на фертилитет сè уште се под две деца по жена.
Од друга страна, напорите да се забави растот на населението преку присилна стерилизација и присилна контрацепција грубо ги кршат човековите права.
Се нагласува дека планирањето на семејството не смее да се користи како средство за постигнување на целните стапки на фертилитет.
Тоа е всушност алатка која ги овластува поединците. Жените треба да можат да изберат дали, кога и колку деца сакаат да имаат, се вели во извештајот.
„Загриженоста за движењето на населението носи со себе сериозен ризик: го одвлекува нашето внимание од изнаоѓање конструктивни решенија. Дополнително, оваа грижа станува оправдување за негирање права и телесна автономија на жените и девојчињата“, рече таа.
Флоренс Бауер, директор на Регионалната канцеларија на Фондот за население на Обединетите нации за Источна Европа и Централна Азија.
Извештајот препорачува владите да воспостават политики кои ја ставаат родовата еднаквост и изборот во центарот, како што се програмите за родителско отсуство, даночните кредити за деца, политиките кои промовираат родова еднаквост на работното место и универзален пристап до сексуалното и репродуктивното здравје и права.
„Ова е докажана формула која ќе доведе до економско закрепнување и создавање на отпорни општества кои ќе можат да напредуваат без оглед на демографските промени“, се заклучува.
Клучни податоци од Извештајот за светското население за 2023 година:
1. Според податоците од 68 земји кои учествуваа во извештајот, 24 проценти од жените во заедницата и девојчињата не можат да одбијат сексуален однос, додека 11 проценти не можат самостојно да одлучуваат за контрацепција.
2. Истражувањата во осум земји покажаа дека луѓето кои ги следат медиумите и разговорите за светската популација, генерално, го гледаат глобалното население како преголемо.
3. Глобалните демографски трендови стануваат се позабележителни: две третини од луѓето живеат во земји со ниски стапки на плодност, додека осум земји ќе сочинуваат половина од проектираниот глобален раст на населението до 2050 година (Демократска Република Конго, Египет, Етиопија, Индија, Нигерија, Пакистан, Филипини и Обединета Република Танзанија), со што се менува светската ранг листа на најнаселени земји.
4. Зголемувањето на светската популација нема да влијае на емисијата на јаглерод диоксид. Од 8 милијарди луѓе, околу 5,5 милијарди не заработуваат доволно, само околу 10 долари дневно, што не придонесува значително за емисијата на јаглерод диоксид.
5. Една неодамнешна студија на ОН покажува дека поголема родова еднаквост во работната сила би имала поголемо влијание врз економската одржливост во старечките општества со ниски стапки на фертилитет отколку стимулации за жените да имаат повеќе деца.