На 14 август Белоруската Централна изборна комисија ги потврди резултатите од претседателските избори во 2020 година, според кои Александар Лукашенко го доби шестиот мандат на власт со 80,1 процент од гласовите. Многу Белоруси, можеби огромното мнозинство, веруваат дека оваа убедлива победа била фалсификувана, а протестите оттогаш се закануваат дека ќе доведат до соборување на „последниот европски диктатор“.
Многу членови на локалните избирачки одбори исто така велат дека резултатите од гласањето биле лажни. Под услов анонимност, група на овие изборни работници во Минск откри што се случувало.
Момчето што се претстави како „Антон“, изјави за рускиот сајт „Медуза“ како бил сведок на фалсификување на изборите. Тој пристигнал да волонтира на избирачкото место во локално училиште, па таму поминувал по четири часа за време на трите дена на предвремено гласање.
Како што рече, на гласањето бил присутен еден независен набљудувач, кој честопати бил изнесен од работниците на тоа училиште од „технички причини“, што наводно го спречувало да биде присутен во тоа време. Тие ги искористувале тие периоди без набљудувачи – на крајот на еден ден, кога гласале само околу 20 лица, изброени се повеќе од 70 гласови.
Антон рече дека е можно тие да ги регистрираат и мртвите жители како гласачи, а еден пријател подоцна му рекол дека и неговиот мртов татко „гласал“.
Во тие денови на рано гласање, тој ги носел гласачките ливчиња во домовите на стари лица, кои не криеле дека гласале за Лукашенко.
Сепак, на главниот изборен ден, многумина дошле со бели панделки, симбол на опозицијата.
Грубо пребројување на гласачките ливчиња до 9 август сугерирало дека кандидатот на опозицијата Светлана Тихановскаја освоила повеќе од 60 проценти од гласовите. Сепак, многу гласачки ливчиња за Тихановскаја беа одбиени како технички неисправни затоа што луѓето ставаат нешто друго на нив, како што се нивните потписи на маргините („од недоверба“, вели Антон), што е забрането. Претседателот и секретарот на избирачкото место беа одговорни за пресметување на резултатите, а Антон вели дека се обидел да ја следи нивната работа што е можно поблизу.
После 30-40 минути, тие објавија дека Лукашенко освоил повеќе од 50 проценти од гласовите, а Тихановскаја само 20 проценти.
– Другите членови на комисијата започнаа да разгледуваат и да се прашуваат: „Што штотуку се случи? Тихановскаја јасно победи“ – рече Антон за „Медуза“.
Како што рече, тој, како и сите волонтери, мораше да ги потпише тие резултати. Тој го стори тоа затоа што се плашеше од она што може да се случи ако одбиеше.
Кога претседателот и секретарот отидоа да ги достават гласачките ливчиња до Централната изборна комисија, другите работници и волонтерите на гласачките места сè уште беа збунети. Потоа Интернетот започна да работи и тие дознаа дека другите избирачки места објавија победи за Тихановскаја.
– Целата комисија седеше таму и сфативме дека е фалсификувано. Некој почна да плаче. Ние го потпишавме договорот без принуда, доброволно, но од страв од последици – вели Антон, кој подоцна им се придружил на демонстрантите.
Една од волонтерките, студент кој се претстави себеси како Маргарита, има слично искуство.
Како и Антон, Маргарита работела неколку четиричасовни смени за време на првото гласање, а потоа на 9 август, целиот ден од своето време го посветила на изборите.
Повторно, се чини дека гласачки ливчиња се појавуваат од никаде – волонтерите велат дека само неколку луѓе се појавиле да гласаат рано, но по нив, останаа десетици гласачки ливчиња. На денот на изборите, повеќето гласачи носеле бели опозициски панделки, но помалку луѓе се појавија отколку што очекувала Маргарита. Исто така, имало одредени неправилности, како што се мажи и жени кои се појавиле без белоруско државјанство (тие имаа само постојан престој), но сепак беа наведени во избирачкиот список во нејзината област.
„Не е јасно како тие завршиле таму“, изјави Маргарита пред „Медуза“.
Како и Антон, таа вели дека Лукашенко победил на раното гласање на нејзиното избирачко место.
– Бев многу вознемирена, но тоа е веројатно, затоа што луѓето што гласаа за Тихановскаја дојдоа само на 9 август – рече таа.
Постои уште една причина зошто Лукашенко можеби го надминал својот ривал на раното гласање: кутиите со овие гласачки ливчиња понекогаш не беа видливи, иако беа запечатени на крајот од секоја смена.
Сепак, и покрај тоа, на 9 август Тихановскаја привлече шест пати повеќе гласови од претседателот, вели Маргарита. Врз основа на разговори со волонтери на други избирачки места, таа вели дека во неделата заклучила дека опозицијата очигледно победила, иако не била сигурна каков ќе биде исходот. И покрај она што беше очигледно за Маргарита, претседателката на тоа избирачко место ги разгледувала гласачките ливчиња и го најави поразот на Тихановскаја. Сцената што се одвиваше беше повторување на она што Антон го забележал во неговата населба: солзи и неверување.
Маргарита рече дека таа и другите студентски волонтери се заканиле дека таа мора да ги потпише резултатите, во спротивно може да има проблеми на факултетот. Сепак, таа и многу други им кажале на сите што знаат што видела на изборите.
Како Антон, и таа се приклучи на протестот
Волонтер кој се претстави како Константин опиша како на гласачкото место тој и другите волонтери биле замолени да ги стават своите потписи на парче хартија, на кое резултатите ќе бидат напишани подоцна. Оние што се спротивставиле, биле избркани. Кога се побуниле поради неправилното броење на гласовите, тој бил избркан.
Вели дека подоцна разговарал со некои други волонтери. Тие ја опишаа истата серија на настани што ги виделе Антон и Маргарита: Лукашенко доби повеќе гласови за време на предвременото гласање, но Тихановскаја собра пет пати повеќе гласови на денот на изборите. Сепак, комисијата запишала повеќе од 500 гласачки ливчиња за Лукашенко и само околу 100 за Тихановскаја.
– Тие ги извлекоа овие бројки од никаде. И тогаш ги принудија сите да ги потпишат тие резултати – рече тој.
Волонтер по име Јегор, исто така, имал застрашувачка средба со специјалните полициски единици.
Кога гласањето се одржало во неделата, членови на комисијата пресметаа убедлива победа на Тихановскаја. За време на предвременото гласање, таа загуби од Лукашенко, приближно 70 гласови на повеќе од 300. Сепак, на денот на изборите собрала повеќе од 1.000 гласови наспроти 150 што беа за Лукашенко. Јегор вели дека неговата група ги напишала овие резултати и ги потпишала. Тоа беше тоа. Барем така мислел.
Со конечните резултати, претседателот требаше да ги испрати тие информации надвор од анкетите. Наместо тоа, претседателот исчезнал некое време, пред да се врати да ги собере запечатените гласачки ливчиња, ветувајќи дека наскоро ќе ги објави резултатите. Кога работниците во комисијата излегоа надвор каде требаше да бидат објавени резултатите од гласањето, ги видоа како ги чекаат полициските единици за спречување немири.
– Во автобус. Ајде да одиме – им рекоа на сите.
– Немаше херојство – вели Јегор и објаснува дека никој не ја одбил поканата.
– Кога седите во автобус полн со специјалци, завесите се симнати на прозорците и ве одведуваат којзнае каде, вашиот ум започнува да паничи – се сеќава тој.
Колку и страшно да се чинеше во тоа време, полицајците само ја однесоа групата до зградата на локалниот извршен одбор, каде што излегоа претседателот и неговиот секретар и влегоа внатре. Сите други отидоа во своите автомобили и заминаа дома.
Централната изборна комисија подоцна објави дека резултатите од округот се објавени, но тоа не е точно, рече Јегор за „Медуза“. Тој вели дека слушнал за други избирачки места кои добиле слични посети од полицијата за спречување немири.