Шведска и Финска официјално го поднесоа своето барање за членство во НАТО, што е одлука предизвикана од руската инвазија на Украина. Скандинавските беа неутрални за време на Студената војна, а нивната одлука да влезат во НАТО е една од најзначајните промени во европската безбедносна структура. Барањето за членство сега треба да го разгледаат 30-те земји-членки на НАТО. Процесот се очекува да трае околу две недели, иако турскиот претседател Реџеп Таип Ердоган изрази резервираност околу приклучувањето и најави вето на нивниот прием.
-Финците не се плашат од Русија, но секако многумина се шокирани од теророт врз украинските цивили и загрижени за војната. Не се чини веројатно дека Русија ќе посегне кон воени средства против Финска, но без разлика на заканата, ние сме подготвени за сите сценарија. Финска е стабилна демократија. Ако има нешто, би можеле да очекуваме различни хибридни мерки против Финска, но ништо премногу сериозно што не би можеле сами да се справиме, вели во разговор за „Локално“, Хенри Ванханен, експерт за надворешна политика и советник на Националната коалициона партија на Финска.
На прашањето колку може Финска и Шведска да придонесат во НАТО и за стабилноста и безбедноста на Европа, Ванханен тврди дека Финска има модерни вооружени сили со воена сила од 280.000 војници и со резервисти до 900.000.
-Покрај тоа најсовремени способности како што се флотата „Hornet“, ракетите „JASSM“, „Stingers“ и „GLRMS“ системите и една од највисоките национална подготвеност да ја одбраниме нашата земја од воен напад. Финска се грижи за својата одбрана и може да биде вреден придонесувач за колективната одбрана на НАТО во Европа, особено на северот. Геостратешката локација на Финска меѓу Арктикот и регионот на Балтичкото Море, исто така, ја прави вредна за одвраќањето и одбранбеното планирање на Алијансата. Така, би рекол дека Финска има многу да понуди за европската стабилност, посочува експертот.
Околу најлошото можно сценарио и евентуалната агресија на Русија, финскиот експерт вели дека кога се распаднал Советскиот Сојуз, повеќето европски земји ги намалија своите војски и значително ги намалија трошоците за одбрана.
-Финска никогаш не ја спушти топката на националната одбрана по 1990-тите, ние секогаш одржувавме функционална армија со регрутирање, чија главна задача е територијалната одбрана на Финска. Така, дури и кога, се разбира, се обидувавме да ги подобриме односите меѓу Русија и Западот во изминатите децении и се залагавме за меѓусебен дијалог, секогаш се погриживме нашата безбедност да биде во ред. Ова доаѓа од колективната историска меморија на Финска дека мора да се брани од руски напад. Кога станува збор за Русија, се погриживме тоа прво да се потврди, а потоа да се верува ако е можно. Затоа, ние сме подготвени да ја заштитиме нашата независност со оружје доколку е потребно, одговара Ванханен.
Тој смета дека Финска не треба и најверојатно нема да поставува никакви услови за нејзиното членство во НАТО во однос на базите, трупите или нуклеарното оружје.
-Ова не значи дека ние активно би барале да ги инсталираме и во Финска. Доколку тоа се случи, тоа би било резултат на негативен безбедносен тренд веројатно поради Русија. Значи, ако ништо друго, самата Русија има големо влијание врз тоа колку активно Финска би сакала да ја распореди инфраструктурата на НАТО на наша почва. Доколку Русија ѝ се закани на Финска или се однесува агресивно, ние ќе одговориме соодветно, но секако не би сакале да видиме како се развива безбедносна дилема во нашето соседство, категоричен е експертот.
Изјавата на рускиот потпретседател на Советот за безбедност Дмитриј Медведев дека Русија ќе распореди нуклеарно и хиперсонично оружје во својата енклава Калининград и дека Шведска и Финска ќе мора да живеат со фактот дека тоа оружје е во нивна близина, Ванханен ја коментира со веројатноста дека Русија ќе прибегне кон нуклеарно штракање со сабја во Северна Европа, без оглед на активностите на Финска.
-Така да не гледам веднаш причина меѓу одлуката на Финска и изборот на Русија. Јас би претпоставил дека Русија сепак ќе се обиде да ја зајакне својата воена позиција во регионот, иако изјавите од Москва ги толкувам како сигнали, а не како премногу сериозни акции, порачува Ванханен.
За можноста за турско вето на нивниот прием во НАТО, финскиот експерт вели дека секогаш постои можност некои земји-членки на НАТО да го подигнат својот национален интерес во процесот.
-Повеќето ѝ дадоа силна поддршка на Финска и ние исто така не слушнавме ништо друго освен позитивни изјави од Турција, сѐ до последните зборови на претседателот Ердоган. Се разбира, сега мора да водиме сериозен дијалог со сите страни и да најдеме начин да ги решиме прашањата што Турција ги поставува. На крајот верувам дека ќе успееме да најдеме дипломатско решение ако можеме да се слушаме едни со други, потенцира Ванханен и додава:
-Борбата против тероризмот е многу важна за Финска и ја следи листата за забрана на Европската унија, на која на пример е и Курдската работничка партија (PKK). Ова никому не треба да му биде нејасно. Финската безбедносна разузнавачка служба изјави дека заканата од тероризам во Финска од „PKK“ е мала и дека се фокусирала првенствено на активности за поддршка, како што е собирањето средства. Но, се разбира, Финска најверојатно ќе слуша што Турција има да каже по ова прашање.
Финскиот експерт, Јохан Бекман, доцент на универзитет во Хелсинки во разговор за „Локално“ ја потврдува тезата дека нема воена закана од Русија за Финска и никогаш немало.
-Финска веќе речиси 80 години живее во стабилност и добрососедство со Русија. Така, за многу Финци беше изненадување што нашиот претседател Саули Ниинисто реши да побара членство во НАТО со негирање на референдум од финскиот народ. Финските медиуми се преполни со лобирање за НАТО и закани против Русија, како и закани против самиот фински народ. Тоа не е во интерес на финскиот народ. Сепак, се чини дека на Финска не и е дозволен влез во НАТО, бидејќи Турција е против. Се чини, парадоксално, дека Турција ја презеде улогата на гаранција за финската демократија, вели Бекман.
Експертот потенцира дека Шведска и Финска имаат многу силен воен потенцијал, а Финска има и импресивно воено искуство.
-Финската армија може да ја заштити Финска од какви било закани. За тоа не ни треба НАТО. Патем, не е исклучено Британците повторно да планираат да испратат војници на Оландските острови, за да се реши прашањето за демилитаризација, што е голем проблем за НАТО, смета Бекман.
-Финска и другите соседни земји со Русија, не треба да и се закануваат на Русија со НАТО или нуклеарно оружје, наведува тој. Бекман не се согласува финската министерка за европски прашања, Тути Тупураинен дека живеат осум децении во сенката на Русија.
-Спротивно е-традиционалната финска неутралност беше гаранција за мир и просперитет на нордискиот регион. Ова е докажано-неутралноста беше алатка за спречување на сите закани, објаснува доцентот.
Бекман тврди дека САД ќе распоредат какво било оружје на тлото на Финска или Шведска и нема да бараат дозвола од нив, па дури и без членство во НАТО.
-За жал, ЕУ и НАТО планираат блокада на Калининград. Јас не би препорачал да го направат тоа. Како што споменавме, Русија има многу ефикасно оружје и нема средства за спречување на руското хиперсонично оружје, ја коментира финскиот експерт изјавата на Медведев за распоредување на нуклеарно и хиперсонично оружје.
Тој констатира дека многу е веројатно Турција ќе го блокира членството на Финска и Шведска.
-Против е и Хрватска, а има спротивни гласови и во Италија. Но, тоа не ги спречува САД да распоредат оружје и бази во Финска и Шведска, надвор од нивното членство во НАТО. Вистина е дека и Финска и Шведска имаат силна политизирана курдска дијаспора во нивните земји и политичка и финансиска поддршка за нив. Неодамна, финскиот Врховен суд одби да испорача Курд во Турција. Значи, голема е веројатноста Финска и Шведска да не можат да ги исполнат барањата што Турција ги поставува. Но, се разбира, не е можно две земји на НАТО да одгледуваат терористички групи против една земја на НАТО, заклучува Бекман.
Н.П.