Цената на природниот гас во Европа падна на најниско ниво за нешто повеќе од две години, дури и додека студен бран го зафаќа континентот, а резервите на гас се под просекот во изминатите десет години. Според „Gas Infrastructure Europe“, складиштата за гас во Европската Унија (ЕУ) се исполнети со 76%, додека податоците од најголемата економија во Европа, Германија, го ставаат нивото на нешто над 67%. За споредба, просечното ниво на гас во складиштата за гас во ЕУ во последните пет години изнесувало 88% од капацитетот.
Во претходните три години, ова би предизвикало вистинска паника на пазарите, особено во контекст на недостаток на руски гасовод, но во утринското тргување на холандската берза TTF, цената на гасот се движи околу 28 евра за мегават-час. Ова е блиску до цената од летото 2023 година, а причината за смиреноста е тоа што трговците немаат сомнежи дека гасот ќе биде достапен.
Една од причините се податоците на Kpler, според кои во ноември, извозот на течен природен гас од САД достигна рекордни 10,7 милиони тони, или 40% повеќе од минатиот ноември. САД ги зголемуваат залихите токму на време за зимската побарувачка во Европа и Азија, забележува Bloomberg. САД започнаа со комерцијално работење на уште еден терминал за втечнување на гас, а во 2026 година пазарот чека ослободување на повеќе гас од Катар.
Болното раскинување со рускиот гас
Во годините откако започна војната во Украина, Европа ја започна својата болна трансформација и раскинување со зависноста од Русија. Во 2021 година, рускиот природен гас учествуваше со над 40% од увозот во земјите од ЕУ. Во 2024 година, оваа зависност се намали на 19% – вкупно гас преку цевки и течен гас, според податоците од официјалната статистика во Брисел.
Сега земјите од ЕУ повторно се зависни – 85% од гасот што се троши во заедницата се увезува, веќе во течен гас, од САД. Сепак, оваа зависност не ги прави земјите толку ранливи – испораките пристигнуваат на терминали чиј капацитет можат да го користат различни добавувачи – на пример, Катар, што може да го покрие недостигот на пазарот.
Со години, Газпром го блокираше капацитетот на гасоводите во Европа, спречувајќи го пристапот на конкурентите, за што беше санкциониран од Европската комисија (ЕК). Европа беше главен пазар за рускиот гасен холдинг, кој тешко го преживува губитокот и се обидува да го компензира со испораки на домашниот пазар и на Кина, што, сепак, бара изградба на скапа инфраструктура.
Брисел го поддржа развојот на Јужниот гасен коридор – од Азербејџан преку територијата на Грузија, Турција, Грција и Албанија, до јужниот брег на Италија. Преку него, земјите од ЕУ во моментов добиваат алтернативи на рускиот гасовод од полето Шах Дениз II во Каспиското Море.
Главен снабдувач на гасовод е блискиот сојузник на заедницата Норвешка, која е дел од Европскиот економски простор. Неговиот удел во вкупниот увоз на гас е 33% во 2024 година. САД со својот течен природен гас држат 16,5% од увозот, а Алжир -14,4%.
Речиси 32% од овој гас се користи за производство на електрична енергија и топлина во текот на зимските месеци, поради што цените во голема мера се поврзани со временските прогнози. Домаќинствата и индустријата во Европа имаат речиси еднакви удели – по 25%.