Европската комисија сака да ја зголеми улогата на еврото во плаќањето за нафта, природен гас и други суровини. Москва го повика истото порано, но за друга цел.
Европската унија е најголемиот во светоt увозник на нафта и гас. Секоја година тaa плаќа 300 милијарди евра, при тоа околу 85% од плаќањата се вршат во долари. Слична ситуација се забележува и на останатите примарните и финансиски пазари, каде што американската валута зазема денес доминантна позиција.
“Големото мнозинство од нашите долгорочни договори за увоз на енергенси не се во евра. Тоа зборува за нестабилност на ситуацијата и не одразува улогата што еврото што треба да ја игра во светот “, рече комесарот Мигел Ариас кој одговара во моментов за енергетика.
Во оваа сфера, Комисијата го започна одбивањето на доларот со презентирање на своите препораки во декември 2018 година. Тие претставуваат збир на повици до земјите-членки на ЕУ и учесниците на пазарот. На пример, владите треба да го користат еврото и во трговијата со енергија со трети земји и на пазарите во самите европски земји, велат во Брисел. Учесниците на пазарот на гас се советуваат веднаш да склучуваат договори во евра.
Ниту ЕК ниту владите на ЕУ не можат да им дадат на приватните компании каква валута да се користи кога се прават договори. Поради оваа причина, тие одлучија да се консултираат со сите засегнати страни во Брисел. Консултациите по ова прашање започнаа кон крајот на јануари 2019 година: во секторот за храна, метали и минерални суровини, на финансиските пазари. ЕК започна енергетски консултации на 14 февруари.
Поконкретно во Брисел сакаат да научат во какви валути компаниите ги прават своите плаќања, со кои региони тргуваат во евра, какви опструкции пречат на еврото да игра поголема улога, какви предности и проблеми компаниите очекуваат од зголемувањето на трговијата во евра. Се очекува консултациите да завршат до крајот на март, а до летото се планира да бидат претставени резултатите. Експертот од бриселскиот економски аналитички центар Bruegel Елена Рибакова смета дека консултациите се вистинскиот пристап, бидејќи службениците и економистите не познаваат во детали пазарот. Но, таа додава дека ова е само појдовна точка за овој момент.
Одбивање на доларот: дали ЕУ и Русија се совпаднаа?
Во септември 2018 година, претседателот на Европската комисија прогласи цел да се зголеми улогата на еврото. Малку порано, руските власти, исто така, зборуваа за тоа. Според Рибакова изјавите на голем број нивни претставници, вклучително и на рускиот претседател Владимир Путин и премиерот Дмитриј Медведев, покажуваат дека Москва е “исклучително заинтересирана да се премине кон евро”. Русија веќе води преговори со останатите земји, на пример Турција, а со Кина веќе се склучуваат зделки во јени.
Затоа, за разлика од многу други сфери каде интересите на ЕУ и Русија не се совпаѓаат, во зголемувањето на улогата на еврото се заинтересирани и двете страни, забележува Рибакова. “И Русија нема да сака ништо во замена за трговијата во евра, бидејќи тоа е поволна и за неа, бидејќи и овозможува да се прошири, да се намали употребата на доларот”, прецизира експертот.
Рибакова забележува големите разлики меѓу пазарите на природниот гас и нафтата. Што се однесува до “синото гориво” единственото нешто што се сака е “Газпром” и клиентите на рускиот гас во ЕУ да се договорат за полагање на плаќања во евра. Најлесно тоа може да се направи во случаите при склучувањето на краткорочни договори. Но сепак ќе остане прашањето за осигурување на ризиците кои можат да произлезат поради светските цени на нафтата, додава Рибакова. “Поаѓајќи сепак од решителноста на руската влада да го промени ситуацијата, мислам дека” Газпром “ќе биде убеден”, забележува таа.
Во ЕУ, тие сакаат да создадат референтен нафтен бренд
Ако во долари се плаќа околу 70% од увозот на гас во ЕУ, сите нафтени договори се само во долари. Поради оваа причина, Европската комисија советува да создаде референтна нафтена ознака во евра. Двата главни брендови се Брент и WTI. За Европа, Брент е од примарна важност, а се тргува во американски долари.
Рибакова смета дека создавањето на референтна бренд во евра би било корисно, бидејќи тоа ќе се рефлектира реалноста дека Европа е увозник на нафта, а исто така ќе го отстрани потребата да се осигуруваат ризиците поврзани како со цената на нафтата, така и со вредноста на долар.
Тоа би било многу поволна, на пример, за авиокомпаниите од ЕУ, кои продаваат билетите во евра, додека поголемиот дел од нивните трошоци се состојат од исплатите на горивото, цената на која зависи од трансакции во долари.
Формирањето референтна нафтена марка не е невозможно, но ќе биде доста тешко да се убедат учесниците на пазарот да направат таква радикална промена. “Исто така постои и можност да се создаде на пазарот за нафта, како што е Дојче Борес, но тоа ќе биде уште потешко”, додава таа. Во март 2018 година, Кина веќе постави своја репер Шангајска сурова нафта, а Русија ја започна својата фјучерси за тргување на Урал пред него. ЕУ, за разлика од Кина или Русија, не може да им пропише на компаниите да го користат репер во евра, тоа само може да создаде услови за оваа намена. Сепак, изгледите за брендот во евра е подобро отколку во јуани или рубли, според Рибакова. “Во ЕУ и ликвидноста на пазарите и правниот систем подразбира многу поголема доверба”, рече таа.
Скромни монетарни цели на Европската комисија
Финансиските пазари ги испитува друг стручњак Брегел, Франческо Пападија. “ЕК дури и не се мачи дека може да постигне одлични резултати благодарение на оваа иницијатива. Таа признава дека можноста еврото да стане вистински конкурент на доларот како водечка меѓународна валута, дури не е дискутирано “, рече тој.
Според експертот еврото за моментов може само да жали за позиции, изгубени за време на еврокризата. Од ЕК велат дека сега само 20% од должничките вредност во светот се емитираат во евра, додека во 2007 година оваа бројка е 40%. Според Пападија, зголемувањето на улогата на еврото може да донесе корист не само внатре во ЕУ, но и на други земји, на пример Украина. “Малку е веројатно Латинска Америка или поголемиот дел од Азија да започнат широко да го користат еврото, но соседните на ЕУ држави сепак ќе имаат избор – да користат долари или евро “, изјави експертот. / SG
Берлин / Германија