Пред скоро 80 ​​години, 500 тони шпански злато беа испратени од бродови до советското пристаниште во Одеса – наводно за привремено складирање. Сталин беше во одлично расположение и рече: “Шпанците ќе го видат ова злато на куково лето”, пишува Дојче Веле.

 

Пред 80 години, во април 1939 година, диктаторот Франко го прогласи крајот на граѓанската војна во Шпанија. Една од тајните на оваа војна е поврзана со судбината на златото извезено во СССР. “Операција Хикс” беше кодното име на Програмата Наркома СССР и НКВД за помош на републиканците во Шпанија.

За прв пат, овој концепт се појавува во записникот од состаноците на Политбирото кон крајот на септември 1936 година. Во тоа време бунтовници-франкисти веќе имаат воспоставено свој плацдарм во јужниот дел на земјата, волшебно големи територии. Тие добиваат великодушна помош од нацистичка Германија и фашистичка Италија: авиони, тенкови, артилериски орудија, гранати, авиобомби и огнено оружје. Мусолини испрати италијански војници во Шпанија. Тие формираат цело тело, вклучувајќи и бомбаши од ескадрили.

Хитлер испраќа во Шпанија специјална авијација ескадрила позната како Кондор. На 26 април 1937 година, ескадрилата Кондор го срамнува  малиот град Герница, центар на античка култура. Благодарение на познатото сликарство на Пабло Пикасо, трагедијата на Герница станува симбол на бесмислената суровост на војната.

“Наташки” и “Каташки”

Што се однесува до советската помош за републиканските сили во Шпанија, тоа е детално објаснето од страна на воениот историчар Јуриј Рибалкин. Операцијата Хикс е програма за обезбедување воена и техничка помош на републиканската влада. Обезбеди учество на воени советници, обука на воени специјалисти за републиканската армија и воени акции на советски волонтери. Јуриј Рибалкин пишува дека во годините на граѓанската војна СССР е обезбедено на Шпанија околу 650 авиони, неколку илјади артилериски орудија, тенкови, митралези, неколку торпедни Катер и речиси половина милион винтовки. При тоа СССР доставува  не само застарени модели оружје, туку и модерните за времето ловци И-15 и И-16, викани од Шпанците “Катюшки” и “Наташки”.

Споредено со помошта од Германија и Италија, обемот на советската помош беше доста скромна. Јуриј Рибалкин пишува во монографијата   дека тоа се должи на ограничените економски можности на СССР, но и на политички причини: “Ставот на Сталин кон Шпанската република се менувало во зависност од расположението , од ситуацијата по фронтовите и од меѓународната положба. Постепено интересот на Сталин кон Шпанија  е намален и дури се претвора во непријателство. Познати се бројни молби за помош на републиканската влада кон СССР, кои Сталин едноставно ги  игнорира . ”

Стратев Ворошилов

Вкупниот број советски воени советници за време на целата војна изнесувал околу 600 лица, но уште во почетокот на 1939 година нивниот број бил намален до 84 лица. Воените советници често се менуваат. Многу од нив неочекувано биле  да потсетиме во татковината, каде ги подложуваат на репресија.

Рускиот историчар забележува дека од Москва често постапуваат “контрадикторни и чудни насоки”, бидејќи Сталин и Ворошилов одредуваат насоки на главните удари, тактиката и конкретните активности на одделните единици, без да ги знаат боречки услови и состојбата на војниците.

Јуриј Рибалкин посебно внимание посветил на непосредното вклучување на советските војници во борбите против Франко. Загубите во живата моќ се огромни. Советската воена техника значително се повлече од новите германски авиони што Гитлер им ги дал на Франките. Многу советски пилоти имаат само 30 до 40 часа на летот пред да бидат испратени во Шпанија.

За жал, воениот историчар ја споменува само улогата на НКВД во Шпанија. И заслужува многу повеќе внимание. Теророт на Сталин, кој го достигна својот апогет во 1937-1938 година, постепено ја совлада Шпанија. Главните непријатели на НКВД таму се наоѓаат не поддржувачите на Франко, а “троцкистите и нивните следбеници”, независно од фактот дека многу од нив се бореле храбро на земјата на републиканците. Невообичаено деликатната операција беше доделена и на Cheiks. Станува збор за трансфер на шпански злато во СССР, со што републиканската влада плати за советска помош.

500 тони злато одат во СССР

Околу оваа приказна постојат различни митови. Познато е дека Сталин го поставил задолжителното услов советската помош да се плаќа во злато. Есента 1936 година е донесена одлука за транспортот на делови од златниот залихи на Шпанската државна банка во СССР. Бидејќи војниците на Франко веќе настапила кон Мадрид, околу 500 тони злато биле спакувани во 7800 пакети по 65 килограми и сокриени недалеку од пристаништето на Картагена.

Откако премиерот на Шпанија Кабалеро е министерот за финансии Негрин се обраќаат со официјална молба кон СССР да зачува дел од златниот резерви на земјата, жителите на НКВД во Шпанија Александар Орлов бил со задача да го организира транспортот. Златните делови беа натоварени на вкупно четири советски бродови. На крајот во СССР се транспортираат 510 тони злато – околу 73% од златниот резерви на Шпанија. На 2 ноември 1936 година бродовите ќе се  засидрат во пристаништето на Одеса. Таму златото беше префрлено во посебен воз и се транспортира во Москва. Шпанското злато било прибрано во подрумот на една зграда – божем за привремено чување. Но Сталин, кој бил во прекрасно расположение по успехот на акцијата, неочекувано изјави: “Шпанците ќе го видат тоа злато на куково лето!”.

Поранешниот чувар раскажува за превоз на злато во СССР

Такаи  се случува. Долго време, никој не знаеше за судбината на шпанската злато. Но, по смртта на Сталин во САД, беше објавена книгата на поранешниот чекер Александар Орлов, кој ги водеше операциите на НКВД во Шпанија. По добивањето на наредба да се вратат дома, Орлов се сокрил и одбил да ја послуша Москва. Орлов зборува за превоз на злато во СССР. Постои огромен скандал што не избледува нималку и потолку изминати години.