За да се издигне на врвот на државата, политичар мора да биде цврст, чесен, добро подготвен и со беспрекорен имиџ. Тоа беше до неодамна во демократските земји.
Но откако Доналд Трамп стана претседател на Соединетите држави, ова верување е разнишано. Впрочем тој веќе не е сам. 2019 година беше година на нестандардни лидери во светската политика. Несекојдневностите на Трамп продолжија да ги вознемируваат неговите противници и да ги налутат неговите обожаватели, но заедно со него се кренаа ѕвездите на другите егзотични политички птици. Бескрајната серија за излегување на Велика Британија од ЕУ е продолжена за уште неколку епизоди откако лидерот на конзервативците и премиер на земјата стана озлогласениот ексцентрик Борис Џонсон.
Во Украина, убедлива победа на претседателските избори ја доби шоуменот и продуцент Володимир Зеленски; во Италија се зголеми популарноста на Матео Салвини, иако тој играше од повеќе искусни политичари во Рим и сè уште е далеку од моќноста .
Францускиот претседател Емануел Макрон оваа година се однесуваше како нестандарден лидер, во брак со аспирациите за евроинтеграција на северна Македонија и изјавувајќи дека НАТО е веќе со „мозочна смрт“.
Така, политиката е сè повеќе како телевизиска емисија. Лидерите не распоредуваат софистицирани и сеопфатни идеолошки платформи, туку се концентрираат на кратки експресивни пораки.
„Европејците треба да плаќаат повеќе за одбраната“ е фраза во која Трамп ја апсорбира комплексноста на односите меѓу евроатлантските сојузници.
„Подобро мртви во ров отколку да се одложи Брексит“, вети Борис Џонсон и … тој мораше да го одложи Брексит.
2019 година беше година во која политичката тенденција за брза храна потроши многу повеќе во предизборни намирници и беше попоразително од здравата храна измешана со идеолошки квас и стари ветувања во умот на гласачкото тело.
Ексцентричните лидери на моќните земји го прават светот понепостојан, но засега, ние сме далеку од катастрофа.
Во САД, Конгресот делува како смирувачка кошула на Трамп, во Велика Британија, Борис Џонсон има мандат да ја отстрани земјата од ЕУ, но светот не е готов и францускиот претседател Макрон не може сам да ја раскине институционалната мрежа на Европската унија и НАТО. И како противтежа на ексцентриците во Берлин, Ангела Меркел, сè уште владее како старомодно цврсто сидро на стабилноста во меѓународната политика.
Живописното политичко раководство го збрчи моторот на двете најдраматични и големи мамути на денешната светска сцена – трговската војна САД-Кина и геополитичката конфронтација меѓу 
Русија и Западот.
Оваа година, Вашингтон и Пекинг разменија голем број меѓусебни обвинувања и економски штрајкови, иако во декември стана јасно дека е речиси се е подготвена да се потпише трговско примирје меѓу нив.
Трамп беше лидерот кој направи сериозен геополитички проблем од огромниот негативен баланс на САД во трговијата со Кина, но борбата за светско лидерство меѓу Вашингтон и Пекинг ќе продолжи и под идните американски претседатели.
Иако со забавено темпо, економското растење на Кина продолжи и оваа година. Финансиската и инвестициската експанзија на Пекинг во Јужна и Централна Азија, Африка и Источна Европа исто така се зголемува. Вртењето помеѓу желбата да се привлече инвестицискиот проток на Кина и стравот од паѓање во зависност од Пекинг стана централна политичка тема во се посиромашните земји низ целиот свет.
Кинезите веќе и дишат во вратот на Америка, но засега САД го задржуваат своето светско лидерство. Покрај тоа што имаат поголема економија од Кина, Американците се лидери во голем број области на современ глобален бизнис – социјални медиуми, интернет-пребарувачи, е-трговија, софтверски решенија. И, исто така, во воените технологии и нивната примена во производството. Еден од највпечатливите симболи на американската технолошка извонредност е екстракција на нафта и гас преку методот на паѓање. И покрај огромната домашна потрошувачка, САД се најдоа на третото место во светот во извозот на течен гас оваа година, а овој економски успех започна да зазема геополитичка димензија. Најмоќната земја на планетата прави брзи чекори кон самозадоволување на енергијата (кога нема да има потреба од увоз на нафта) и ова води до сериозна промена во списокот на нејзините меѓународни приоритети.
Сепак, меѓународната експанзија на Кина е централизирана, подобро испланирана и со долгорочни цели. Со неа управуваат државни компании, а не приватни претприемачи. Кина веќе победи во судир со Западот поради индустриското производство, но ова е само увертира за вистинска високо-технолошка битка. Оваа година, сè повеќе западни земји сфатија дека треба да се справат со предизвикот на Кина. Самитите на ЕУ и НАТО разговараа за амбициите на Пекинг за распоредување кинеска технологија и кинески компании во воспоставување мрежи за мобилна комуникација 5G во Европа. Вашингтон е остро против ваквото сценарио, но многу европски земји се двоумат.
Конфликтот меѓу Западот и Пекинг се појавува и по прашањето за човековите права. Комбинацијата на информатичка технологија и монополската политичка моќ е можност Кина да ја направи прва земја што ги следи граѓаните во целост. Со текот на годините тоа беше сон на многу диктатори на светот, но тие немаа технолошка можност да го реализираат.
Иако со далеку поскромни економски можности од Кина, Русија останува другиот голем предизвик за светот во кој доминира Запад. Оваа година, Кремљ успеа да ја засили својата позиција во Сирија, во голема мерка претворајќи ја Турција во туѓо тело во НАТО и сè повеќе да влијае на јавното мислење во Европа и САД. Американските социолози изразија загриженост за „Путинизација“ на Републиканската партија, чиј електорат ги следи проруските симпатии на претседателот Трамп. Во исто време, Конгресот наметнува нови санкции за Москва, ЕУ ги обновува старите, а НАТО забележува дека евро-атлантската безбедност е загрозена од „агресивните активности“ на Русија.
Блискиот исток, Арапскиот Полуостров и Авганистан останаа најопасните места на светот оваа година. Во Сирија се случи прераспределување на силите и влијанието во корист на Турција и Русија, откако локалните Курди беа напуштени од Американците. Крајот на војната во Јемен никаде не може да се види, а преговорите меѓу Вашингтон и Талибанците за Авганистан се одвиваат.
Притисок со санкциите на САД, за Иран бара асиметрични потези за да го спречи преземањето на неговиот главен регионален ривал, Саудиска Арабија. Во септември, успешен напад со беспилотни летала демонтираше половина од саудиските капацитети за расчистување на нафта и покажа како би изгледале војните на иднината. Последователниот земјотрес на глобалните нафтени пазари брзо беше надминат, но стравувањата за нови напади врз нафтената инфраструктура остануваат.
2019 година беше и година на улични протести. Во Хонг Конг демонстрантите бараа гаранции за политичка слобода, во Либан и Алжир се бореа против корумпираната политичка класа, во Франција против пензиските реформи, во Иран – против порастот на бензинот и економските тешкотии, во Боливија против местење на изборите.
Најпарадоксален, но можеби и најраспространет и најжесток, е чилеанскиот протест, кој започна поради зголемувањето на цената на билетот на метро во главниот град за 8 пени.
Климатолозите велат дека глобалното затоплување продолжило во 2019 година. Дискусиите исто така се разгорија околу мерките за нејзино запирање.
Во 2020 година, сепак, најважниот настан ќе бидат претседателските избори во САД. Евентуална загуба на Трамп би можела да ги разлади страстите во светската политика. / БГНЕС
————–
Д-р Пламен Димитров, Информативен центар за Министерството за одбрана.