Земањето на кредити од странски држави, како што се унгарскиот и британскиот кредит, може да има неколку негативни аспекти за Македонија, во зависност од условите на договорите, начинот на нивна имплементација и политичкиот и економскиот контекст. Еве некои од потенцијалните негативни аспекти:
1. Зголемување на јавниот долг
-
Секој нов кредит придонесува за зголемување на јавниот долг.
-
Ако долгот порасне над одржливо ниво, тоа може да влијае негативно врз кредитниот рејтинг на државата, каматните стапки и довербата на инвеститорите.
2. Неповолни услови (каматни стапки, рокови, обврски)
-
Некои од овие кредити може да имаат повисоки каматни стапки или скриени услови кои ја обврзуваат државата да работи во интерес на земјата-кредитор.
-
Пример: кај некои договори со Унгарија, имаше јавни критики дека условите биле нетранспарентни и нецелосно објавени.
3. Политичко влијание и геополитичка зависност
-
Земјите како Унгарија имаат интерес да шират политичко и економско влијание на Балканот.
-
Прифаќањето на вакви кредити може да создаде политичка зависност и влијание врз внатрешната политика на Македонија.
4. Нетранспарентност и коруптивен ризик
-
Постојат јавни загрижености околу тоа колку транспарентно се користат средствата од овие кредити.
-
Ако проектите се доделуваат без тендер, или на фирми блиски до политички структури, ризикот од корупција расте.
5. Недоволна ефективност на инвестициите
-
Ако средствата не се користат за економски продуктивни проекти, туку за предизборни инфраструктурни проекти или симболични градби, долгот нема да се „врати“ преку економски раст.
6. Обврска за користење на странски изведувачи или производи
-
Во некои случаи, ваквите кредити се врзани (т.н. „tied loans“), што значи дека Македонија мора да користи услуги или производи од земјата-кредитор.
-
Ова ја ограничува конкуренцијата и може да доведе до повисоки цени и помал квалитет.
Пример – Унгарскиот кредит:
-
Договорот со унгарската Ексим банка (околу 100 милиони евра за железничка инфраструктура) беше критикуван поради недостаток на транспарентност.
-
Дополнително, изведувачите биле унгарски компании, што значи дека парите најголем дел не остануваат во македонската економија.
Пример – Британскиот кредит:
-
Иако целта била да се подобри железничката мрежа, и овој кредит беше поврзан со обврзувачки договори и изведувачи од Британија.
-
Прашање останува дали тие проекти се приоритетни во однос на реалните потреби на граѓаните.
Извор: ChatGPT