Ветото на Бугарија за почетокот на преговорите за пристап на Скопје со Европската унија има далекусежни последици – прво за самата Северна Македонија, чија евроинтеграција е запрена по трет пат, што пак води кон посилен национализам и отпор кон ЕУ и отвора простор за другите големи сили. Од друга страна, се креира политика на уцена, но овој пат без преседан, бидејќи создава можност за секоја земја-членка да бара решение за одредени проблеми со идентитетот со земјите-кандидати, а не прашања што се однесуваат на пример на европските стандарди и вредности, пишува балканската верзија на „Ал Џезира“ во својата анализа.
„Клучот за оваа блокада е тоа што Бугарија формално го признава суверенитетот на Северна Македонија, но не ги признава Македонците како нација и ги смета за дел од нејзиниот политички корпус, и де факто бара од Северна Македонија да се откаже од особеностите на македонската нација, култура и јазик, објаснува за изданието политичкиот аналитичар Давор Џенеро.
Тој посочува дека Северна Македонија одамна заслужува да ги отвори преговорите и дека е крајно неодговорно да се напушти држава што ги исполнила сите предуслови надвор од процесот на преговори. Ова се случува по трет пат. Европската интеграција на земјата беше стопирана за прв пат од Грција по повеќедеценискиот спор околу името, што на крајот резултираше со Договорот од Преспа и промена на името, за потоа да се спречи францускиот претседател Емануел Макрон да ги отвори разговорите за ЕУ со Тирана и Скопје минатата година, барајќи нова методологија за пристап.
Зајакнати големосрпски и големоалбански апетити
Во случајот на Атина и нејзиниот притисок, вели Џенеро, имаше и отпор од македонските националисти-популисти, кои со години ја контролираа владата, па дури и денес тие не се без политичка моќ во земјата. Според него, „националистичките, проруски, антиевропски политички сили“ во Северна Македонија се уште се релативно силни и сега им е даден простор за маневрирање против проевропската влада, од која ЕУ повторно очекува да направи компромис.
„Наместо да стори сé за да се консолидира проевропската администрација во Северна Македонија, ЕУ отвори ниша за дестабилизација на таа администрација … Унијата не смее да дозволи зајакнување на концептите на големите држави на Балканот. Уште сега се зборува дека се зајакнати апетитите за Голема Србија и Голема Албанија, се споменува концептот за Голема Хрватска, за кој нема аргументи, бидејќи сегашната хрватска администрација е силно посветена на заедничките европски вредности и ги потиснува сите претензии од овој тип, иако, претседателот на Републиката [Зоран Милановиќ] оди под рака. Сега се појавува концептот за Голема Бугарија“.
Иако Германија претседава со ЕУ до крајот на годината, што дава одреден оптимизам дека блокадата може да се реши, Џенеро смета дека Берлин е преокупиран со други работи, пред се со потезите на Полска и Унгарија, кои го доведуваат во прашање навременото усвојување на повеќегодишната фискална рамка на ЕУ , а со тоа и финансиското функционирање на Унијата веќе следната година.
Штетно за земјите од Западен Балкан
Зоран Нечев, истражувач на Институтот за демократија „Социетас цивилис“ и член на Балканската советодавна група за Европа (БиЕПАГ), смета дека потегот на Бугарија е разочарувачки и поразличен од она што го помина Северна Македонија со Грција. Тој посочува дека отворените прашања, кои не се билатерални, поради што бугарското вето не може да се реши преку ноќ со цел да се укине блокадата, но им треба многу време.
Сепак, според него, ова е многу поголем проблем, кој ги надминува рамките на односите меѓу Софија и Скопје, бидејќи тоа значи дека ваквите потези може да доведат до „умирање“ на процесот на интеграција и се особено штетни за Западен Балкан. Покрај тоа, додава тој, тие би можеле да послужат како лост за историскиот ревизионизам.
„Ако другите земји-членки се солидаризираат со Бугарија, што сега не го гледам, тогаш овој процес на проширување буквално ќе умре. Ако им биде дозволено да влезат во рамката на преговори со идентитетски прашања, како што се јазикот или постоењето на македонската нација, тогаш нема враќање назад. Тоа е само пример за сите други кои се против овој процес да покренат слични проблеми. Мислам дека ќе биде погубно за земјите од Западен Балкан ако ова помине, затоа што тогаш знаеме дека овој процес никогаш нема да заврши, затоа што секогаш ќе има некој различен за нешто да се размислува и да се мисли дека може да го блокира процесот за негово решавање. Веќе не станува збор за преговори за стандардите и вредностите, туку за злоупотреба на процесот. Зборуваме за други 27 земји, и најапсурдното нешто може да се стави на маса и да се каже – тие не се подготвени и посветени за да влезат во ЕУ“, рече Нечев.
Можноста за историски ревизионизам
Тој додава дека не само што паѓа во вода сè што Французите бараа со новата методологија, но се покажа дека е смешно, бидејќи процесот на преговори сè уште не е ни започнат и една земја-членка го блокираше сето тоа. Тој верува дека ова е политика на уцена и дека Бугарија може да ја искористи при отворање на кое било поглавје, сепак додава дека е тешко кога станува збор за, на пример, владеењето на правото што ги блокира преговорите кога станува збор од земја што има проблеми со корупција како Бугарија, и многу е полесно да се стори тоа за идентитетски прашања.
Сепак, Нечев предупредува и на можноста за историски ревизионизам доколку овој процес продолжи.
„Актуелните земји-членки на Унијата, за кои велиме дека се понапредни од нас, сè уште не се конкретно усогласени за некои прашања, затоа што секогаш има некој што различно гледа на некои настани во историјата, а потоа што да очекуваме од нашите земји. Полјаците и Германците за некои работи уште не нашле заеднички јазик, и ако една земја-членка е сега дозволено да се влијае на земја-кандидат од позиција на сила, прашањето е што ќе се случи со процесот на проширување, кога станува збор за другите земји од Западен Балкан, како што се се Србија или Босна и Херцеговина“.
И Џенеро и Нечев,пишува „Ал Џезира“ сметаат дека со овој потег, кој веројатно ги контаминираше односите со Северна Македонија на долг рок, Бугарија ја доведе во прашање нејзината главна улога како „водач на европеизацијата“ на Западен Балкан. Сепак, тие сметаат дека нема да има брз одговор на бугарскиот потег, но додаваат дека, од друга страна, тоа не го охрабрува ниту една од земјите-членки.
Отворање простор за други сили
„Нема да има итен краткорочен одговор на бугарскиот потег, но Бугарија ќе се најдете во ситуација каде што ќе има потреба од „пријателски помош“ од европските институции или на некои од водечките европски земји, како што се Германија, како и дека таа ќе изостани во такви околности“, изјави Џенеро. , но додава дека ова го зајакнува верувањето дека некои од новите членки на ЕУ не ги прифаќаат заедничките вредности и основни принципи на групата.
„Европската унија мора да игра според правилата, а еден е принципот на солидарност во рамките на ЕУ: Затоа, во случај на спор помеѓу член и кандидат членка на Унијата, сите земји на ЕУ треба да застанат на страната на земјата-членка. Овој принцип беше само еднаш дерогиран, кога Хрватска, и покрај правилата, ја затвори границата со Србија за време на администрацијата на Милановиќ, на што реагираше тогашниот комесар за проширување и комесар за надворешни работи. Затоа таквата брза реакција не е можна, а времето е незаменлив ресурс“.
За соговорниците, времето е важно, бидејќи, како што вели Нечев, еден национализам раѓа друг, и ако ЕУ го остави празен овој простор, секогаш има и други не-западни земји кои имаат интерес да се вклучат.
„Влијанието на Русија не треба да се игнорира, бидејќи Русите се исклучително задоволни од зајакнувањето на големи проекти на Балканот и создавањето зона на нестабилност, а како на Црна Гора, на Русија и треба „одмазда“ против Северна Македонија, поради нејзината евроатлантска определба и пристапувањето во НАТО.