5 000 се родени во Европа и поминале обука во Сирија и Ирак
Кога Ибрахим ел Бакрауи се разнесе во зоната за чекирање на бриселскиот аеродром, убивајќи и осакатувајќи стотици патници, тоа му било барем третото непречено преминување низ аеродромски терминал за последните месеци. Турција се сомнева за Бакрауи дека е “странски борец терорист”, а дома во Белгија тој е познат како поранешен затвореник кој се бара за прекршување на условите при престанокот на ослободување. Сепак бил примен минатото лето да се качи самостојно на граѓански лет од Истанбул до Холандија, каде исчезнува без трага, пишуваат Лорна Кук и Доминик Согул од американските медиуми.
Леснотијата со која успева да го направил тоа , покренува прашања за тоа колку владите се свесни каде минуваат и каде одат повратниците од џихад , лица родени и одгледани во Европа џихадисти кои поминале обука и учествувале во борби на места како Сирија и Ирак, и кои се бројат вкупно 5.000 лица. Многу од нив претставуваат сериозна закана според полициската агенција Европол. Некои како Бакрауи веќе ги користеле своите вештини да сеат смрт во градовите како Брисел и Париз.Индикации на министри, извадоци од документи и разговори со полицијата, гранични и воздухопловни службеници откриваат серија пропусти во безбедноста , недоразбирања и процедурална бюрократија околу депортација од минатиот јули на овој иден бомбаш-самоубиец. Дури на оние кои преземат некаква одговорност за тоа што од очите им е поминала заканата што претставува Бакрауи, и тешко е да се разбере зошто никому не му е запалено светлото за аларм при неговото фаќање. Тоа е човек заробен од турските власти во Газиантеп, во близина на Сирија, кој лежел во затвор во Белгија за вооружен грабеж и пукал кон полицијата со калашников. “Зборуваме за човек со 10-годишна затворска казна,кој поминал неколку години во затвор, по што успеал да стигне преку Турција до сириската граница “, рече на 25 март белгискиот министер за внатрешни работи Јан Јамбол, додека пратеници проверуваат за пропусти во безбедноста, три дена по нападите, во кои загинаа 32 лица во Брисел.
” Не е потребно човек се е занимавал долго за прашања поврзани со тероризмот, за да си направи заклучок дека има голема веројатност – 90 проценти, ако сакате дури 99 проценти – да си имаме работа со странски борец “, рече тој. Бакрауи може да е само еден од многуте случаи. Според податоците на Министерството за надворешни работи во Анкара Турција депортирала околу 3250 наводните “странски борци терористи” од 2011 година. Овој број не ги вклучува лицата вратени пред да успеат да стигнат до Сирија. Турската влада вели дека Белгија не побарала Бакрауи да биде екстрадиран, кога дознала на 26 јуни дека се наоѓа во Турција, оставајќи го слободно да патува насекаде во Европа. “Тој очигледно бил во зоните на конфликт и бил повреден. Затоа сме го депортирале. Оваа информација беше пренесена на Белгија”, рече турскиот претседател Реџеп Таип Ердоган во интервју за Си Ен Ен.
Бакрауи не е единствениот случај на пропуст во комуникациите. Во септември 2014 година, малку повеќе од една година пред патувањето на Бакрауи до Амстердам, тројца француски џихадисти, кои рекоа дека дезертирале од групата “Исламска држава”, успеаја да купат билети до Марсеј, да се качат заедно на лет без придружба и да поминат на царинската контрола како слободни мажи, рече Пјер Дюнак, еден од нивните адвокати. Според Министерството за внатрешни работи на Франција тие биле приведени во Турција поради визни нарушувања, иако биле барани дома. Пред да стартувате кон Сирија, двајца од нив биле поврзани со Мохамед Мера – исламскиот екстремист кој уби седум лица во јужна Франција во 2012 година На позадината во хаосот тројцата мажи се предадоа на француската полиција и оттогаш се зад решетки со покренати обвиненија за тероризам. Што се однесува до Бакрауи, што правел за време на престојот во Турција, а што е сакал да продолжи да прави во Брисел, ќе остане долго мистерија за белгиските власти. Тој исчезнува од нивните радари минатиот мај и повторно се појавува само на 26 јуни, кога Турција ја известува Белгија дека бил фатен две недели порано крај сириската граница. Изминуваат две недели без одговор од страна на Белгија. Утрото на 14 јули турското МНР ги информира белгиските и холандските власти дека на Бакрауи е резервирано билет за лет на авиокомпанијата “Пегасс ерлајнс” во 10:40 часот од Истанбул за Амстердам.Министерството за правда на Холандија изјави дека предупредувањето за депортација беше поставено во турскојазичната онлајн база која се проверува обично два пати на ден. Соопштението беше забележано како “итно”, но во графата “врска” пишувало само “пат”. Во него не е одбележана причина за протерување на Бакрауи. Освен коминике кое беше пратено на белгиски полициски офицер за врски во Турција. Кога тој побарал детали за тврдењата против Бакрауи, и му било кажано да поднесе писмено барање што тој направил следниот ден. Одговорот дојде на 20 јули, речиси една недела откако Бакрауи го напуштил аеродромот “Шипхол” во Амстердам, изјави белгискиот министер за внатрешни работи Јамбол.
Турски официјални претставници, вклучувајќи го Ердоган, тврдат дека тие ја направиле нивната работа, предупредувајќи ја Белгија дека Бакрауи можеби е ” странски борец терорист “. Белгиската влада вели дека во предупредувањето не е вклучена овој важен детал. “Турција ни објасни дури во јануари 2016 година конкретната причина поради која овој маж бил запрен”, рече пред пратениците белгискиот министер за правда Коен Генс, но призна дека “е требаше да знам и да го имам предвид местото на кое бил “.
Холанѓаните рекоа дека за случајот со Бакрауи не постапил по вообичаениот протокол. Немало директна размена меѓу полициите на двете земји, ниту било какви индикации за поврзаност со тероризам во известувањето. Во други пет случаи со холандски државјани – од кои четири се вклучувале за наводното патување до Сирија – турските власти прво се информирале по електронски пат, по што се се поврзале со холандската полиција.Министерството за надворешни работи изјави дека Бакрауи е единствениот случај на сличен пропуст. И сепак случај со дело, вклучувајќи насилство и кршење на условна казна, како овој на Бакрауи, несомнено ќе биде сигнал за тревога, рече министерството.
Сигурно е тој избегал од радарот на Интерпол и од европските бази на податоци. “Јасно е дека постапката е ранлива”, рече холандската правда . Луѓе од структурите за безбедност велат дека понекогаш рацете им се врзани. Тешко е да докажеме дали осомничените воопшто се стапнал во Сирија, во големи делови од која буквално владее беззаконие, а камоли да утврдиме дали извршиле некакви злосторства таму. Без доказ “можеме да одиме на аеродромот и да кажеме:” Имаме причина да веруваме дека сте биле во Сирија. Сакате да зборуваме за тоа? “И ако тој каже” Не, бев на гости на пријатели во Турција “, треба да го пуштиме да си оди”, рече европски функционер за безбедност, кој побарал анонимност поради чувствителноста на темата. Депортацијата не е едноставно еднонасочна улица. Повеќе од 82 000 луѓе биле протерани од земји од ЕУ во 2012 година, главно мигранти. Постапките биле слични на оние следени од Турција, велат извори од воздухопловството. Изненадувачки фактот што мал дел од сето ова е нешто невообичаено. Споделувањето на разузнавачки информации буквално не постои. Агенциите во ЕУ не се подготвени да ги споделат информации едни со други, а камоли со надворешна страна како Турција, иако последната е кандидат за пристапување во блокот на 28-те. Под услов да не е извршено кривично дело на турска земја – за тужба и збор да не станува – сите треба да се придржуваат кон презумпцијата на невиност и приватност. Авиопревозникците не добиваат информации за причините за која и да е депортација, без разлика дали е од Турција или од континентална Европа. Оценка за опасноста која може да претставува даден патник по правило треба да бидат обезбедени на превозниците 24 часа порано, но не е јасно дали тоа се прави рутински или навреме. “Властите можат да ги задржат билетите за некоја авиокомпанија и колку ми е познато , повеќето авиокомпании прифаќаат да качат протерани “, рече портпаролот на Асоцијацијата на европските авиокомпании Герт Кјото. “Трговските авиокомпании не добиваат информации за причината за протерување, бидејќи таа доверливи и објект на безбедноста”. Во Европа полицијата е задолжена да одведе депортирани лице до вратата на авионот, но таа рутински треба наредби на имиграциските власти. “Едноставно правиме тоа, што ќе ни се каже “, изјави полициски извор, кој побарал анонимност, бидејќи нема право да зборува јавно за постапката
Во седиштето на ЕУ во Брисел се речиси изготвени нови мерки за справување со проблемот со повратниците џихадисти. Тие вклучуваат споредување на податоците од личните карти враќале на ЕУ со полициските бази на податоци, како и регистар со имиња на патници, кој треба да се даде на властите и пристап до лични информации на патниците. Тоа е отворено прашање, не се знае и колку ефикасни ќе бидат овие мерки, под услов и сега најголемиот обем информации во рацете на властите е да се користат добро. “Кога Турција ни даде идентитетот на џихадист, нема потреба од никаков систем. Имаме информациите, но не правиме ништо со неа”, порача белгискиот опозициски пратеник Марко Ван Хес на средба со министри од владата во Брисел. Тоа е верјатно најбитното.