Европската Унија веќе одамна не комуницира со македонскиот политички врв на начинот на кој тоа го правеше со години. Според високи владини извори со кои разговаравме, Брисел ја променил стратегијата: наместо директни канали кон премиерот Христијан Мицкоски, министерот Тимчо Муцунски, претседателката Гордана Сиљановска Давкова или претставниците на албанскиот блок, европските институции сè почесто го „заобиколуваат“ официјалниот политички систем и ја насочуваат својата комуникација – кон граѓаните.
Тоа е тивок, но јасно видлив сигнал дека односите меѓу Македонија и ЕУ влегле во нова, почувствителна фаза.
Како што велат нашите извори, во Брисел се оформило убедување дека земјава се движи подалеку од европските стандарди отколку што се признава јавно, и дека институциите во актуелната постава не се перцепираат како доволно стабилни или предвидливи партнери.
Изворите со кои разговаравме велат дека дистанцата која се чувствува последниве месеци не е моментално недоразбирање. Таа е резултат на подолг процес на акумулирана недоверба, процес што почнал уште пред промената на власта, но кој денес станал многу поочигледен.
Како што ни беше пренесено, европските институции се сè повеќе загрижени од „концентрацијата на политичка моќ во ограничен круг“ – формулација што се споменува сè почесто меѓу европските функционери.
Во оваа нова рамка, Македонија и Србија се третираат како два „специфични случаи“ – земји кои формално се во процесот на проширување, но практично стојат на дистанца од носечките европски политички процеси.
Нашите дипломатски извори појаснуваат дека ЕУ одамна не се занимава само со класични реформски извештаи, туку со суштината на функционирањето на институциите: како се носат одлуките, колку се транспарентни, како изгледа распределбата на моќ, и дали се почитуваат демократските механизми, а не само формалностите.
Еден од високите државни функционери опиша дека во Брисел се користи фразата „моноетнички доминантен политички сојуз“, термин кој укажува на загриженост дека политичкиот систем се движи кон модел во кој една група ја контролира сета институционална архитектура.
Тоа, според нашите извори, е клучната причина за новата дистанца. Европските партнери не се плашат од декларативен патриотизам, туку од модели што оставаат впечаток на затворени системи со ограничена внатрешна дебата.
Интересно е што, наместо да влезе во фронтална конфронтација со институциите, Европската Унија ја менува комуникациската траекторија: директно се обраќа кон јавноста. Во последната неофицијална комуникација која стигна до неколку медиуми, Брисел порача дека „прашањето повеќе не се однесува на апстрактни блокади од Софија или Атина, туку на политичките и институционалните стандарди дома“.
Тоа е, во суштина, најотворениот сигнал досега дека проблемот се преселил од надвор кон внатре.
Формално, Македонија останува дел од европскиот процес. Но практично, како што велат нашите извори, земјава се движи паралелно со него – не спротивно, но ни доволно блиску. Оваа „паралелна траекторија“ е најзагрижувачкиот елемент: таа не доведува до експлицитни санкции, но создава долгорочна политичка изолација која може да стане нова нормалност ако не се промени динамиката дома.
Во Брисел, според нашите информации, не постои намера за затворање на вратата. Но за првпат по долго време нема ни интензивен напор таа врата да остане целосно отворена. Тоа е тивка, но многу јасна порака: довербата е разнишана, а заморот од политичките игри во Скопје е поголем отколку што изгледа однадвор.
И токму затоа, ЕУ сега зборува директно со јавноста. Граѓаните се тие кон кои се насочува пораката дека иднината на процесот зависи најмалку од историските спорови со соседите, а најмногу од начинот на кој земјата ја организира сопствената политичка структура.
Дали Скопје ќе ја препознае оваа предупредувачка нијанса, или ќе ја протолкува како уште една „европска бирократија“, допрва ќе се види.
Б.Т.