Што ако Американците навистина не дојдат?
Литванија се надева дека ќе добие финансирање од Европската унија за проектот на Сувалки преминот. Но, сите овие планови се засноваат на претпоставката дека САД сепак ќе се вклучат. Ако тоа не се случи – сè: коридори, пристаништа, логистика – може да пропадне. Бродовите и авионите што Европа ги очекува, можат да останат паркирани илјадници километри подалеку.
Европа ризикува да се подготвува за погрешна војна – војна во која пристаништата остануваат празни, а производството на тенкови и обуката на војници се одделени од бојното поле. Генералот Хоџис предупредува: „Ако САД се повлечат, руската закана само ќе расте“. И тогаш може да биде донесена катастрофална одлука.
Инфраструктурни бариери
„Ако ставите фрлач ‘Патриот’ на железнички вагон – дали ќе помине низ секој тунел? Ако се движат во конвој – дали ќе можат безбедно да го поминат секој мост?“ прашува генерал Хоџис. „Дали мостовите во Источна и Јужна Европа можат да издржат тежина на тенк од 70 до 75 тони? Одговорот, најчесто, е – не.“
Железничката мрежа на Европа не е дизајнирана за големи и брзи воени движења, пишува Сергеј Боке, политички советник на Заедничката команда за поддршка и овозможување на НАТО (JSEC), во анализа за воената мобилност на Европа.
Слабите мостови, острите кривини, тесните тунели и лошо поставените знаци го отежнуваат транспортот на тешка опрема со железница – а ни патиштата не се во подобра состојба. Жолтите ознаки на мостовите, кои покажуваат колкава тежина можат да издржат, стануваат реткост во многу земји. За разлика од инфраструктурата изградена за време на Студената војна, денешните патишта главно не се дизајнирани за воени цели.
Некоординацијата – уште поголема закана
Иако недостатокот на соодветна опрема е очигледен проблем, можеби уште поопасен е недостатокот на координација. Во време на мир, бирократијата ја забавува мобилноста: дозволи, национални регулативи и посебни системи го успоруваат целиот процес. Во воена состојба, овие административни пречки би можеле да се отстранат, но тоа не го решава суштинскиот проблем – кој всушност ја координира мобилноста?
Единственото тело што наводно има целосен преглед на воената мобилност во Европа не се наоѓа во седиштето на НАТО во Брисел, туку во воен комплекс во Улм, Германија – каде што е сместена JSEC.
Задачата на JSEC е да ги следи маршрутите, тесните грла и да го планира движењето во рамки на Мрежата за засилување и снабдување на НАТО. Таа ги следи клучните точки, плановите за итни случаи и ги надгледува стратешките коридори што ги поврзуваат сојузниците – од Холандија до Полска и од Грција до Романија.
Но JSEC е подредена на Врховниот командант на НАТО во Европа – функција која традиционално ја извршува американски генерал. Тоа значи дека дури и најсеопфатниот европски систем за воена координација и натаму зависи од Вашингтон.
Според Хартман, администрацијата на Трамп размислува за првпат во историјата, Европеец да ја преземе оваа улога – што дополнително го нагласува американското дистанцирање од европската одбрана.
Координацијата меѓу JSEC и институциите на ЕУ, како што посочува Сајмон Ван Хојмисен, останува слаба и нерамномерна, поради различните членства и политички тензии меѓу државите-членки.
Подготовка за војна
Овие координациски предизвици може да се ублажат преку воени вежби организирани од ЕУ, но Хартман предупредува дека САД планираат дополнително да го намалат своето учество во европските воени вежби по 2025 година. „Ако тоа се случи, ќе биде сериозен удар“, изјави тој.
Се прават обиди да се подобри ситуацијата. Командантот на JSEC, генерал-полковник Каи Роршнајдер, за „Политико“ изјави дека неговата команда соработува со земјите за утврдување и унапредување на „минималните оперативни барања“ за транспортната мрежа.
Овие напори вклучуваат идентификување на клучната инфраструктура, утврдување на нејзината сопственост и одржување, како и поттикнување на земјите да прифатат пофлексибилен систем за воена мобилност. Роршнајдер нагласува дека од аспект на оперативна поддршка, станува збор претежно за европски напор и дека Европа „навистина интензивно работи на тоа“.
JSEC тесно соработува со Европската комисија и нејзиниот оддел за транспорт (DG MOVE), одржувајќи континуирана размена на информации.
Плановите на Европската унија
ЕУ се обидува да ги консолидира своите напори. Во втората половина на 2025 година се очекува нова комуникациска стратегија за воена мобилност, со цел да се елиминираат инфраструктурните тесни грла и бирократските пречки. Темата е веќе дел од иницијативата „ReArm Europe“ и Белата книга за одбрана на ЕУ.
Говорејќи пред Европскиот парламент на 2 април, комесарот за транспорт Апостолос Цицикостас објави план за поедноставување на правилата за транспорт на опасни материи, укинување на застарените ограничувања за тежина и отстранување на административните пречки.
„Имаме околу 500 воени ‘жешки точки’ во коридорот“, изјави тој, повикувајќи се на податоци од националните министерства за одбрана и НАТО. „Краткорочни, но брзи инвестиции ќе ги зајакнат патните и железничките мостови, ќе ги прошируваат тунелите, ќе ја подобрат пристанишната инфраструктура и ќе изградат нови пруги за зголемен капацитет.“
Неговиот шеф на кабинет, Ана Панагопулу, најави и нова европска стратегија за пристаништата на 9 април, која има за цел тие да одговорат на логистичките предизвици во случај на војна.
Ризик од погрешна подготовка
Сепак, сите овие планови и натаму се темелат на старата претпоставка – изградба на инфраструктура по насока запад-исток, во рамки на сојузот со САД. Но, таа претпоставка сè повеќе се доведува под прашање.
Ако Американците не се вклучат, ни коридорите, ни пристаништата, ни логистиката – можеби нема да имаат никакво значење. Бродовите и авионите на кои се смета може да останат илјадници километри далеку.
Со големо вложување во стратегија заснована на американска поддршка – која можеби никогаш нема да се реализира – Европа ризикува да се подготви за погрешна војна: онаа во која пристаништата и плажите се празни, додека фабриките за тенкови и центрите за обука се отсечени од бојното поле.
Сепак, малкумина експерти или политичари отворено го признаваат овој можен исход.
„Ако САД се повлечат, руската закана само ќе расте“, предупреди генералот Хоџис. „Ако Русите веруваат дека САД нема да останат посветени, се зголемува ризикот да донесат ужасна одлука. Затоа прашањето на воената мобилност мора да се реши – без оглед на тоа дали САД ќе бидат тука или не.“