Со неговиот гест од понеделникот, Стани Трифонов ја доведува во прашање соодветноста на неговото присуство во политиката воопшто и ја става јасна неговата целосна неприфатливост за сите партии во Националното собрание. Во улога на водител на ТВ-емисија, Трифонов постојано изјавуваше дека, според него, Македонците се Бугари кои направиле грешка, но грешката е исправена и тие сепак ќе се вратат во пазувите на бугарството. Од екранот, тој често си дозволуваше крајно несоодветен хумор, упатен кон македонскиот јазик, македонската историја, нација и идентитет, вели во интервју за „Локално“, бугарскиот историчар и член на Бугарската академија на науките (БАН), Димитар Атанасов.
Според него, Румен Радев ќе учествува на изборите за октомври или ноември за нов претседателски мандат, a тоа е акт што ќе го направи уште повнимателен кон бугарско-македонските прашања, имајќи ја предвид претежно националистичката ориентација на бугарските граѓани.
-Стравувам дека во текот на месеците пред гласањето за претседател, нема да се најде висок институционален претставник кој ќе започне да работи на решавање на проблемите меѓу Софија и Скопје, тврдејќи дека е потребно да се испушти границата меѓу двете земји со идеалите на борците за слобода, истакнува Атанасов.
На прашањето дали воопшто е можно решение во септември без воспоставена влада во Софија, историчарот посочува дека ако не постои влада во која е назначен министер за надворешни работи со модерен ум, но со целосна поддршка од премиерот, тогаш нема шанси за промена на ситуацијата и деблокирање на процесот.
-Дури и ако кабинетот на Трифонов го помине парламентарното гласање успешно (иско не верувам), неговата насока за развој на бугарско-македонските односи е однапред поставена и не е во прилог на нивно подобрување, потенцира Атанасов.
Изборите во Бугарија повторно со тесен резултат, „Има таков народ“ на Трифонов се чини е во мала предност, но ситуацијата навестува дека повторно ќе има проблем во составување на владино мнозинство. Што сепак исходот од изборите значи за С.Македонија во однос на евроинтеграциите?
-Навистина штета, но не гледам изгледи во подобрување на бугарско-македонските односи. Беше можно ако, по изборите, постоеше реална можност за номинирање коалициска влада во која министерот за надворешни работи би бил професионалец со толерантни ставови засновани на современо научно знаење. Со неговиот гест од понеделник, Станислав Трифонов практично ја откажа оваа шанса – видовте дека уште пред објавувањето на резултатите од изборите, додека сè уште имаше неизвесност кој ќе биде победник, тој реши да предложи подготвен кабинет, игнорирајќи ги демократските процедури. законите и Уставот и човечката етика. Ваквиот арогантен стил ја доведува во прашање соодветноста на неговото присуство во политиката воопшто и ја става јасна неговата целосна неприфатливост за сите партии во Националното собрание – и за оние од статус кво и за оние формирани во последните неколку години. Во улога на водител на ТВ-емисија, Трифонов постојано изјавуваше дека, според него, Македонците се Бугари кои направиле грешка, но грешката е исправена и тие сепак ќе се вратат во пазувите на бугарството. Од екранот, тој често си дозволуваше крајно несоодветен хумор, упатен кон македонскиот јазик, македонската историја, нација и идентитет. Хумор што продолжува да им се допаѓа. Затоа вреди да се напомене дека иако главниот виновник за влошувањето на бугарско-македонските односи во лицето на Красимир Каракачанов повеќе не е дел од парламентот, меѓу застапените политички сили нема националисти, барем во поблага верзија, такви од кои позицијата кон Северна Македонија нема да се промени.
На овој начин, исто така, ги прочитав термините што ги користеше лидерот на партијата „Има таков народ“, вклучувајќи ја и придавката „северномакедонец“, без потреба и без никакви аргументи за ова. Денес сите знаеме дека ирскиот се зборува во Северна Ирска, а не северноирскиот. Сè додека нема друг политички субјект со назив „Македонија“, не треба да користиме други дефиниции освен оние засновани на епитетот „македонски“, а државата да ја нарекуваме Северна Македонија, како што е напишано во нејзиниот Устав. Претставата со испраќање на „северномакедонски астронаут“ сметам дека е сосема несоодветна и крајно негативен знак, колку што има шеги за Македонците и просторот во Бугарија. Се чини дека односите меѓу Бугарија и Северна Македонија во оваа фаза немаат сценарио за победа за обете земји. Доколку Трифонов формира влада, тешко дека ќе ја напушти траекторијата на баналниот национализам и ќе се откаже од неоснованите тврдења на властите во Софија, вкоренети во долго застарена и ненаучна сметка за минатото. Ако „Има и таков народ“ не успее да формира влада што ќе добие одобрение од Националното собрание, тогаш евентуалниот привремен кабинет не би одлучил за остра промена во надворешната политика. Актуелниот министер за надворешни работи е доказ за оваа теза. Румен Радев не би назначил министер за надворешни работи со ставови кои се радикално различни од сегашната политичка линија кон Скопје.
Претседателот Радев вели дека самите треба да си ја кренеме блокадата и целата вина ја пренесе на македонската страна…Колку воопшто остава простор за решение?
-Замислените потези за решение се многу малку. Дури и повеќе – во оваа фаза не гледам никаква реална можност. Процесот на преговори е блокиран, а следниот состанок на заедничката комисија може да не се одржи со аргумент дека во Бугарија нема стабилна влада. Самиот Румен Радев ќе учествува на изборите за октомври или ноември за нов претседателски мандат, a тоа е акт што ќе го направи уште повнимателен кон бугарско-македонските прашања, имајќи ја предвид претежно националистичката ориентација на бугарските граѓани. Стравувам дека во текот на месеците пред гласањето за претседател, нема да се најде висок институционален претставник кој ќе започне да работи на решавање на проблемите меѓу Софија и Скопје, тврдејќи дека е потребно да се испушти границата меѓу двете земји со идеалите на борците за слобода. на двете страни. Секој обид да се изнесат тешкотиите со Северна Македонија во прв план во рамките на разумната реторика и со средствата на модерната наука ќе доведе до одредена загуба на избори, а Радев тешко дека би сакал ваков наивен развој. Затоа, од моја гледна точка, тој во моментов нема корист од менувањето на утврденото. Ако, на крајот на краиштата, неговите говори се идеја поумерена од оние на владата на Борисов, која ги артикулираше главно Захариева и Каракачанов, тогаш загрижен сум дека нема да доведе до квалитативна промена. Тој ќе се спротивстави на пораките на тврдиот, национализам на бугарската ВМРО-БНД со подобра темпирана позиција, која нема да го напушта полето на национализмот, туку само мигрира во нејзината помалку агресивна зона, насочувајќи се кон поширок изборен сегмент во кој би бил слаб или воопшто никаков.
Дали воопшто е можно решение во септември без воспоставена влада во Софија? Актуелната влада на Јанев веќе одби да ни даде зелено светло за почетокот на преговорите ЕУ…
-Ако не постои влада во која е назначен министер за надворешни работи со модерен ум, но со целосна поддршка од премиерот, тогаш нема шанси за промена на ситуацијата и деблокирање на процесот. Дури и ако кабинетот на Трифонов го помине парламентарното гласање успешно (не верувам), неговата насока за развој на бугарско-македонските односи е однапред поставена и не е во прилог на нивно подобрување. Би сакал да потсетам дека во емисијата, која тој ја водеше, повеќепати се иронизираат бугарските стереотипи за Македонија и специфичните постапки на македонските политичари. Наместо да ја преземе одговорноста да биде медиумска личност и да заземе просветителска позиција, тој секогаш им давал на своите гледачи токму она што го сакаат – матрица својствена на потрошувачкото општество што го направи супер-славен и сега му дава висока политичка застапеност. Ретко која разумна личност има причина да очекува дека шоуменот ќе се откаже од стратегијата што му донесе толку голем успех да зачекори на сомнителната основа на бавната промена на ставовите на Бугарите и затоплувањето на односите, иако има безброј аргументи во оваа насока. Војна со вообичаеното не би му донесела предвидлив резултат, поради што тој не го водел тоа, туку го понудил само она што публиката би го купила. Ваквото напуштање на принципите во име на пазарот и / или политичкиот успех се нарекува демагогија, а во музиката – чалгија. Жанр што го направи Трифонов институција.
Трифонов уште по првиот изборен ден направи провокација кон нашата земја, за испраќање „северномакедонски“ астронаут во вселена, па колку реално можеме да очекуваме излегување од кризата во односите доколку тој успее да состави влада?
-Кој и да е министер за надворешни работи, ако владата е номинирана само од партијата на Трифонов, нема да има промени . Него национализмот го претвори во фигура каква што е сега. На сите им е јасно дека авторитарното однесување на шоуменот како ТВ-презентер во моментот е видлив во стилот во кој тој го предложи составот на неговиот кабинет – без дијалог со кој било од можните политички партнери, дури и без да се чекаат конечните резултати. Во оваа логика, ако ја донесеме ароганцијата до апсурд, тој не можеше да почека до понеделник, туку минатата недела да го објави својот проект за влада. Како човек од шоу-бизнисот, тој е познат по својата одвратност кон своите вработени, што го демонстрира и како политичар. Овој модел на монополски поредок го видовме во последниот парламент, кога истакната бугарска шампионка во шах беше ставена во крајно понижувачка ситуација да земе папка и веднаш да ја врати, буквално следејќи ги упатствата дадени од нејзиниот деспотски шеф. Логично е да се очекува дека овој авторитарен човек формирал влада на луѓе послушни на него, директно зависни од него, кои редовно ќе му известуваат и горко ќе се покајат кога не успеат да ги извршат неговите наредби. Борисов беше познат по својата кадровска политика – тој назначи на клучните позиции не многу способни, но многу лојални луѓе кои претрпеа дури и лични навреди од него. Трифонов, за жал, го радикализираше овој модел, дејствувајќи како нескриен диктатор. Затоа секој од министрите во кабинетот на „Има таков народ“, ако замислиме дека такво лице би се избрало, би се чувало на краток поводник, послушно како куче чувар, без никаква можност да ја покаже својата волја и да заземе курс што не е одобрен од популистичкиот водач.
И Трифонов, но и Бојко Борисов упорно и намерно го употребуваа терминот „северномакедонски“ и „северномакедонец“, со што предизвикаа уште поголема нервоза помеѓу македонските граѓани, а ситуацијата како да се вжештува се повеќе во последниве месеци, што многумина од власта го толкуваат како „изборна реторика“ и за „домашна употреба“. Но можно ли е, според вас помирување по сите овие отровни стрели и, како што вели самиот Радев, „кога ќе се кренат границите, младите да не се мразат“?
-Според мое мислење, употребата на речник заснован на „северномакедонски“ има за цел да ги поведе Македонците на благо понижување, за што тие нема да можат да протестираат. Аргументот е дека бидејќи државата е Северна Македонија, очигледно ваквиот концептуален апарат не е нелегитимен. На трауматските реакции на Скопје, кои се повеќе од логични, ќе одговорат или во слична логика, или ќе бидат дополнети со нова доза на прилично дебела иронија, карактеристична за Трифонов уште од периодот како ТВ-водител. Затоа ми се чини дека не станува збор за „севернамакедонски“ само како реторика за домашна употреба, туку за внимателно осмислена стратегија во која не може да се одговара за виновникот, а кога се прават тврдења, сè треба да се сврти кон навреди претставени како смисла за хумор.
Професорот на универзитетот во Грац, Флоријан Бибер за регионален медум деновиве изјави дека доколку Бугарија реши да ја крене блокадата, следна блокада за С.Македонија може да дојде од Париз, поради претстојните претседателски избори таму, веројатно алудирајќи на шансите на десничарскиот кандидат Ле Пен. Дали ова е реално сценарио?
-Колегата Флоријан Бибер инсистира на тоа следното вето за северна Македонија да дојде од Париз. Јас не го поддржувам овој став. Потребна е голема фантазија да се замисли дека двојно мнозинскиот систем во Франција ќе ги донесе националистите на власт, токму затоа што овој изборен модел ги држи надвор од позицијата на одлучно влијание врз француската политика воопшто. Иако во Франција веројатно можеме да најдеме одредено засилување на националистичкиот глас, една од причините за тоа се несомнено сè порестриктивните мерки против оние кои не сакаат да се вакцинираат, тешко можеме да очекуваме дека семејството Ле Пен ќе ја преземе власта и ќеја сопне С. Македонија на пат кон Европската унија. Француската демократија има еден куп механизми за прочистување од недемократските елементи. Истото важи и за воспоставените демократии воопшто. Видовме дека апокалиптичните предвидувања за влијанието на владеењето на Трамп во САД не се остварија токму заради ова. Повеќе би очекувал сличен развој на настаните во Франција, ако воопшто претпоставиме дека демократските основи на општеството се загрозени – нешто во што сериозно се сомневам. Се надевам дека не сум повеќе оптимист отколку што е потребно.
Н.П.