Според Политико, генералниот секретар на НАТО, Марк Руте, ја откри формулата за успешен самит со Доналд Трамп: нарекувајќи го „тато“.
Заедно со тоа дојде и значително скратен распоред на настани, исполнет со пофалби за претседателот – „тато“ на Руте беше комплимент за интервенцијата на Трамп во конфликтот меѓу Израел и Иран – додека прашања како тоа како членовите ќе го финансираат најголемото зголемување на трошоците за одбрана од крајот на Студената војна беа тргнати настрана.
Ова беше далеку од посетата на Трамп на самитот на НАТО во Брисел во 2018 година. Тогаш, тој започна со туркање на црногорскиот премиер Душко Марковиќ во првиот ред за групна фотографија и заврши со свикување итен состанок на кој се закани дека ќе ја повлече поддршката на САД за алијансата ако членовите не ги зголемат трошоците.
Добри вибрации
Како што објавува Политико, загриженоста за расположението на Трамп пред овогодинешниот самит постепено исчезна – и брзо – бидејќи претседателот и неговите државни и одбранбени секретари поминаа низ низа безизлезни состаноци и барања од неодредени времиња, додека сојузниците ветија дека ќе направат повеќе.
Со преминување од конфронтација кон ласкање, европските претставници веруваат дека конечно го натераа Трамп да се предомисли за НАТО.
„Ние се ангажираме со светот на Трамп и движењето MAGA“, рече еден европски дипломат, кој, како и другите, доби анонимност за слободно да зборува за својот однос со претседателот. „Не е само додворување на Американците. Не го правиме сето ова само за да им угодиме.“
„Вибрациите беа добри“, додаде дипломатот. „Дури и со хаосот што го предизвикува, мора да му оддадеме признание. Тоа е ефектот на Трамп.“
Во текот на приближно 24 часа додека Трамп беше во Хаг, европските лидери направија сè што можеа за да го задоволат. На вечерата, врвни дипломати го пофалија претседателот за посредување во прекин на огнот меѓу Иран и Израел. Холандскиот крал Вилем-Александар му понуди на Трамп место за спиење во неговата палата – понуда што тој ја прифати. И со прескокнување на долгите заеднички изјави и дополнителни тематски сесии, организаторите на НАТО избегнаа да се заглават во потенцијални препирки околу деталите.
Трамп возврати со тоа однесување на прес-конференцијата на затворањето на самитот во среда, каде што го пофали Руте и сојузниците со кои се сретна.
Во остар пресврт на претходните остри коментари за алијансата, Трамп рече дека НАТО „не е измама“ и дека тие „навистина ги сакаат своите земји“.
Украинскиот претседател Володимир Зеленски и Трамп се сретнаа и во среда на она што еден украински помошник го нарече едночасовен состанок кој „помина добро“. Малкумина можеа да предвидат таков исход откако Трамп и потпретседателот Џ.Д. Венс го нападнаа украинскиот лидер во Овалната соба во февруари.
Зеленски, кој е познат по својата тактичка облека од почетокот на руската инвазија, дури и облече црно одело откако конзервативен медиумски коментатор му се потсмеваше за неговата „несоодветна облека“ за време на таа несреќна посета на Белата куќа.
Шпанскиот исклучок
Сепак, противењето на Шпанија на колективното ветување за трошење 5% од БДП за одбрана до 2035 година откри тензии што организаторите се обидоа најдобро што можат да ги сокријат.
Во говорот пред враќањето во Вашингтон, Трамп го нарече ставот на Шпанија „ужасен“ и се закани дека ќе ги удвои царините на Мадрид. Останува нејасно како Трамп би можел да ја спроведе таа закана, со оглед на тоа што Шпанија е членка на 27-члената ЕУ, која преговара како единствен блок.
Соединетите Американски Држави и ЕУ во моментов се вклучени во интензивни преговори насочени кон намалување или елиминирање на заканата на Трамп за царина од 50 проценти за европските стоки во замена за намалување на сопствените царини од страна на ЕУ и спроведување други реформи за отворање пазари за повеќе американски производи и услуги.
Повремено се појавуваат фрустрации поради трговската политика на Трамп кон Европа, при што францускиот претседател Емануел Макрон коментираше за парадоксот на САД што бара од сојузниците да трошат повеќе за одбрана, а истовремено ја влошуваат нивната економска состојба со царините. Слично на тоа, германскиот канцелар Фридрих Мерц изрази незадоволство од трговските разговори меѓу Вашингтон и Брисел, нарекувајќи ги „премногу комплицирани“.
Но, тие ноти на несогласување во голема мера беа потиснати од изненадувачката хармонија на овој поедноставен самит.
Што жртвуваше НАТО
За да го привлечат Трамп на НАТО, сојузниците мораа да направат жртви. Конечниот документ на самитот беше намален на само пет пасуси – во споредба со 38 претходната година. Украина, која доби милијарди долари помош и потврда на самитот во Вашингтон во 2024 година дека нејзиниот пат кон членство е „неповратен“, овој пат едвај беше споменат.
Но, лидерите на НАТО, исто така, ветија дека ќе вклучат воена помош за Украина во нивните национални буџети за одбрана, со што истовремено ќе обезбедат поддршка за Киев и ќе поддржат движењето на Европа кон целта од 5% за одбраната – бројка што ја побара Трамп.
Се чини дека претседателот нема забелешки на таков пристап, што ги наведе некои сојузници да го сметаат 5% како цел, а техничките детали се помалку важни.
„Правиме напредок. Земјите се креативни во својот пристап кон ова. Без инфраструктура и инвестиции во индустријата, војските не можат да ги исполнат своите мисии“, рече друг европски функционер.
Во приватни разговори, не беа сите задоволни, а клучните приоритети останаа недопрени. Откако рускиот претседател Владимир Путин постојано ги отфрлаше обидите на Трамп да преговара за крај на војната во Украина, многу европски лидери се надеваа дека ќе го убедат дека сега е вистинското време да се воведат повеќе санкции.
Други се прашуваа дали прекумерното ласкање ги маскира подлабоките поделби – вклучително и несогласувањата околу сериозноста на заканата од Русија, способноста на членките на НАТО да ги исполнат своите обврски за трошење на одбраната и сè помаргинализираното прашање на Украина.
„Дали ова беше најлошиот самит на НАТО досега?“, напиша поранешниот литвански министер за надворешни работи, Габриелиус Ландсбергис, на социјалните медиуми по самитот. „Можеше да биде многу полошо. На пример, можеби повеќе нема да го имаме НАТО. Но, сè уште го имаме. Значи, технички – да.“
Ландсбергис, исто така, го критикуваше ласкањето на Руте кон Трамп. „Не можам да најдам зборови за да го опишам начинот на комуникација што го избра генералниот секретар“, рече тој. „Мислам дека зборувам во име на голем дел од Европејците – тоа е невкусно.“
Малкумина беа спремни јавно да го критикуваат Трамп.
„Би рекол дека овој самит е вистински приказ на единство“, рече чешкиот министер за надворешни работи Јан Липавски на маргините од состанокот. „Не сум слушнал ниту еден збор од ниту еден американски функционер што би ме вознемирил. Слушнав многу изјави од Марко Рубио и претседателот Трамп кои потврдуваат дека веруваат во НАТО, што значи Член 5.“
Иако Трамп со години го напаѓа НАТО и ја доведува во прашање посветеноста на Америка кон Член 5 за меѓусебна одбрана, речиси 24-те часа што ги помина во Хаг оставија впечаток врз него.
„Дојдов тука затоа што тоа е нешто што требаше да го направам, но си заминувам од тука со поинакво чувство“, рече Трамп. „Ги гледав лидерите на овие земји како се креваат и покажуваат љубов и страст кон својата земја – беше неверојатно. Никогаш не сум видел нешто слично.“
„Тие сакаат да ја заштитат својата земја и им се потребни Соединетите Американски Држави“, додаде Трамп. „Без Соединетите Американски Држави, не би било исто.“
Извор: N1info.ba