Останува помалку од еден месец до прославата на Денот на победата над фашизмот, а списокот на потенцијални гости кои би можеле да отпатуваат во Москва на парадата веќе предизвика револт кај врвот на Европската Унија. Каја Калас, висок претставник на ЕУ за надворешна политика, најави дека Унијата нема да гледа позитивно на ничие учество на прославата на 9 Мај во Москва, со оглед на тоа што Русија започна војна во Европа, пишува danas.rs.
Оттаму, се поставува прашањето дали, и покрај ова предупредување, српскиот претседател Александар Вучиќ, како што претходно најави, ќе отпатува во Москва на 9 Мај. Српскиот претседател неколкупати досега изјави дека ќе присуствува на прославата по повод 80-годишнината од победата над нацизмот, на која бил поканет од рускиот претседател Владимир Путин. На почетокот на март, двајцата разговарале телефонски, а Вучиќ тогаш изјави дека му е особена чест што на 9 Мај добил потврда за посетата на Руската Федерација.
„Ќе бидам на чело на српската делегација на почетокот на мај на прославата на 80-годишнината од победата над фашизмот и гордо ќе ја претставувам Србија на Црвениот плоштад“, изјави Вучиќ.
Ова ќе биде прва посета на Вучиќ на Русија од почетокот на војната во Украина во февруари 2022 година. Последната негова средба со Путин беше на 17 октомври 2023 година во Пекинг, на меѓународниот форум на кинеската иницијатива „Појас и пат“.
По предупредувањето од ЕУ, прашањето е дали Вучиќ навистина ќе отпатува во Москва и какви последици тоа би можело да има за европскиот пат на Србија, кој и онака е полн со подеми и падови. Ксенија Марковиќ, меѓународен секретар на Демократската партија, смета дека евентуалната посета на Вучиќ на Москва на Денот на победата, во време кога руската брутална агресија против Украина е во тек, би претставувала јасна политичка порака, не за неутралност, туку за отворена поддршка на авторитарен режим кој го крши меѓународното право.
Според неа, тоа дополнително ќе го наруши меѓународниот углед на Србија и ќе ја оддалечи уште повеќе од европските вредности и партнерства.
„Но да бидеме на чисто, европскиот пат на Србија не е блокиран само поради нејзината врска со Русија. Тоа е погоден изговор за Вучиќ. Суштинските проблеми лежат во заробените институции, исчезнувањето на владеењето на правото и целосната партиска контрола врз државата. ЕУ не сака уште еден лидер кој користи европски фондови додека уништува сè што значи демократија“, вели Марковиќ.
Таа додава дека ако Вучиќ замине во Москва, тоа нема да биде дипломатски маневар, туку отворен сигнал дека не ги признава ниту вредностите на кои се заснова ЕУ, ниту очекувањата на српските граѓани кои сонуваат за живот во демократска и европска држава. Душко Лопандиќ, потпретседател на Центарот за Србија и експерт за европско право, објаснува за danas.rs дека прославата во Москва ќе биде фокусирана на промовирање на политиката на Владимир Путин, која ја предизвика најголемата војна во Европа по Втората светска војна, војна што веќе одзеде стотици илјади животи.
„Истиот ден се одбележува и Денот на Европа, така што изборот пред Вучиќ е едноставен, Москва или Брисел/Стразбур. Со оглед на неговата претходна политика, не би било изненадување доколку замине во Москва, потврдувајќи уште еднаш дека суштински се откажал од европските вредности“, нагласува Лопандиќ.
Тој додава: „Ако Вучиќ оди во Москва, тогаш Москва нема место во Србија. На Србија ѝ е потребна нова влада и нова политика која искрено ќе го забрза евроинтегративниот процес.“
Дипломатот Среќко Ѓукиќ смета дека Србија треба да покаже солидарност и единство со ЕУ, исто како што Унијата покажува солидарност кон Србија и кон Вучиќ лично.
Според него, евентуалното присуство на Вучиќ на Денот на победата во Москва може да биде точката на замрзнување на односите меѓу Србија и Европската Унија, со последици кои во овој момент не можат да се предвидат.
„Ако тоа се случи, цената за Србија ќе биде висока. ЕУ тоа речиси и да нема да го почувствува, а уште помалку Русија. Граѓаните на Србија треба да разберат дека ентузијазмот на властите кон Европската Унија е на ниво близу до нула, и дека тоа ќе има сериозни последици за економијата, културата, безвизното патување и, генерално, за секојдневниот живот“, предупредува Ѓукиќ.
Поранешниот амбасадор Милован Божиновиќ, пак, смета дека недоразбирањето околу прославата на Денот на победата е симптом на постојано влошување на политичките односи во Европа.
„Односите меѓу ЕУ и Русија, иако секогаш биле под одреден притисок, денес се толку затруени што тоа беше незамисливо пред само една деценија“, вели Божиновиќ.
„Инвазијата на Украина е клучниот настан на овој неуспех, и треба да се напомене дека бројните обиди да се објасни конфликтот со Русија со некаква манихејска едноставност, како некаков судир меѓу доброто и злото, разбуден фундаментализам или поделба на европските држави или народи на добри и лоши, останаа недоволни,“ истакнува Божиновиќ.
Според него, проблемот со барањето за бојкот на Денот на победата во Москва е што тоа ја сведува европската политика на еден вид стерилен сектански став и политички бизарна осветољубивост, која, освен што ја труе политичката атмосфера, суштински ништо нема да промени. Истото важи и за непоканувањето на Русија во Аушвиц или, подеднакво спорно, за забраната за учество на руските спортисти на меѓународни настани.
Предупредувањето на ЕУ до Србија да не одговори на поканата од Москва е еден вид погрешен тест за лојалност и ехо на сè уште нејасно застрашувачко инсистирање на прекинување на сите преостанати врски и соработки со Русија, и психолошко и материјално подготвување на ЕУ за некаква пресметка со злото. Денес низ Европа се шират апокалиптични визии за конечна пресметка и суден ден, наместо промислен мировен проект кој би бил посоодветен отколку императивот за целосна капитулација на Русија. А ЕУ, историски наследник на некои од најславните политички традиции, денес едноставно нема сила да направи таков исчекор напред,“ додава нашиот соговорник.
Тој смета дека постојат сите услови барањето на ЕУ за бојкот во Србија да биде дочекано со главно одбивен став. Тоа не се должи само на наводната длабоко вкоренета русофилија, туку и на историската вистина дека советските трупи одиграа клучна улога во протерувањето на германскиот окупатор.
„А одлуката за заминување во Москва, на крајот, ќе ја донесе српската влада или нејзиниот вистински сопственик, врз основа на политичка целисходност, како што тоа се правеше и досега. Но сигурно е дека ехото на ова барање од страна на Калас и фон дер Лајен би било подобро примено, а сомнежите поефикасно политички ублажени, доколку тие дадеа изјава за актуелната состојба во Србија, чии политички контури се лесно читливи, а приоритетите на народот многу повисоки,“ заклучува поранешниот амбасадор Божиновиќ.