Во летото 2022 година, големата топлина уби околу 61.672 луѓе ширум Европа.
Повеќето од оние кои починале веќе имале постоечки здравствени проблеми како срцеви и белодробни заболувања. Но, нивната смрт не беше неизбежна: нивното дишење престана и нивните срца откажаа поради високите температури кои беа 160 пати поверојатни поради климатските промени.
Можно е да се бројат починатите од климата на овој начин поради науката, која ја мери одговорноста на климатските промени за одреден екстремен временски настан.
Да се процени кумулативниот број на смртни случаи од климатските промени е многу потешко, но еден експерт пресметува дека е на пат да помине 4 милиони во 2024 година од 2000 година – вкупно повеќе од населението во Берлин.
„Малку од овие смртни случаи ќе бидат препознаени од семејствата на жртвите или ќе бидат признаени од националните влади, како последица на климатските промени“, пишува американскиот климатски епидемиолог Колин Карлсон, во коментар во списанието Nature Medicine оваа недела.
„Повеќе од половина од тие смртни случаи ќе се должат или на маларија во субсахарска Африка, или на неухранетост и дијареална болест во јужна Азија, па затоа се претпоставува дека повеќето од загинатите се мали деца“.
Карлсон, биолог за глобални промени и доцент на Универзитетот Џорџтаун, повикува на големо менување на начинот на кој размислуваме и реагираме на климатската вонредна состојба.
Доказите дека климатските промени предизвикаа масовна смрт на „скала слична на пандемија“ се веќе шокантно јасни, вели тој, но науката за климатската епидемиологија сè уште згаснува.
„Првата и досега единствена проценка од ваков вид“, тврди Карлсон, датира од раните 2000-ти, кога австралискиот епидемиолог Ентони МекМајкл разви метод за проценка на смртноста за одредени фактори на климатскиот ризик.
Тие вклучуваат поплави, неухранетост, дијареа, маларија и кардиоваскуларни болести, а вкупниот број на смртни случаи што се припишуваат на климатските промени изнесува 166.000 годишно. Следејќи ја таа проценка, Карлсон вели дека климатската криза годишно убива речиси исто толку луѓе колку и населението во Женева.
4 милиони смртни случаи до 2024 година се доста конзервативна бројка, бидејќи методот МекМајкл не вклучува голем број други закани поврзани со климата за кои експертите добија поакутно разбирање во последниве години. Глобалното загревање предизвика и прекумерна смртност преку глад, конфликти, самоубиства, шумски пожари и десетици хронични и заразни болести како денга треска.
Како одговорот на светот на климатската криза се споредува со КОВИД?
Со исклучок на пандемијата КОВИД-19 – која однесе седум милиони животи – климатските промени го надминаа комбинираниот број на смртни случаи на секоја итна здравствена состојба од меѓународна загриженост, признаена од Светската здравствена организација (СЗО), забележува Карлсон.
Но, иако растечките криви на КОВИД беа внимателно следени и на национално и на меѓународно ниво, климатските промени често се опишуваат како генерализирана миазма што не можеме да се надеваме дека ќе ја измериме во однос на здравјето и смртта.
Дали третирањето на климата како аналогна вонредна состојба за јавно здравје би помогнало да се пресече јавноста и креаторите на политиките? Карлсон секако мисли така; а исто така и многу други во здравствениот и епидемиолошкиот простор.
„Ако не ја разгледуваме основната причина, туку само ги третираме симптомите, само ќе продолжиме да заостануваме сè поназад“, рече д-р Кајл Мерит, првиот лекар што ги стави „климатските промени“ на потврда за смрт на жена по екстремен топлотен бран во Канада во 2021 година.
Конференцијата за климата на ОН го одржа својот прв „ден на здравјето“ на COP28 во декември, каде што повеќе од 40 милиони здравствени работници побараа комбинирана акција за здравјето и климата.
Но, пишува Карлсон, „без разлика колку влади и меѓународни организации упатуваат на климатските промени како здравствена итна состојба, нивното трошење ја кажува вистинската приказна“.
Глобалните влади посветија најмалку 9 трилиони долари (8,2 трилиони евра) за борба против КОВИД, додава тој, но само 143 милиони долари (132 милиони евра) од средствата за климатска адаптација ширум светот се трошат за здравје секоја година.
Како треба владите да реагираат на кризата?
Поставувајќи го својот коментар на Х вчера, Карлсон рече дека го напишал „бидејќи се чувствував како да е единствениот што забележал“.
„Намалувањето на стакленички гасови повеќе не е доволно“, додаде тој. „Националните влади треба да одговорат на предизвикот на климата и здравјето со суштински обврски: пристап до основните лекови; пристап до висококвалитетна нега; пристап до храна и чиста вода“.
За да се унапреди проучувањето на климатската смртност, Карлсон – кој исто така води институт фокусиран на предвидување и спречување пандемии – смета дека предвидливото компјутерско моделирање е патот напред.
За таа цел, изјави тој за списанието Grist, тој планира да собере водечки експерти за климата и здравјето оваа година, за да дознае како да изгради систем за предвидување кој може да симулира ширење на болеста и климатски услови.
Што се однесува до пристапот на СЗО, агенцијата на ОН со години ги нарекува климатските промени и загадувањето на воздухот глобална криза. Помеѓу 2030 и 2050 година, предупредува, климатските промени се очекува да предизвикаат приближно 250.000 дополнителни смртни случаи годишно само од неухранетост, маларија, дијареа и топлотен стрес.
Сепак, терминологијата за Јавно здравствена итност од меѓународен интерес (PHEIC) е многу техничка и има одредени критериуми, како што се акутна, невообичаена појава и ризик од глобално ширење. Бидејќи климатската криза трае со децении и е веќе хронична глобална криза, овие технички описи не се применуваат, според СЗО.
Хроничната глобална климатска криза бара одржлив, долгорочен пристап за нашето здравје, за што вели дека декларацијата PHEIC не била дизајнирана.
Тоа не го менува фактот дека треба да ги подготвиме здравствените системи ширум светот за да се прилагодат и да бидат поотпорни на климата и сега треба драматично да ги намалиме емисиите.