Новата стратегија за национална безбедност на САД, потпишана од американскиот претседател Доналд Трамп, јасно покажува поместување на фокусот од глобалниот ангажман кон строго дефинираните американски интереси, при што Западниот Балкан се споменува само маргинално, објави ДВ.
Претседателката на Атлантскиот совет на Босна и Херцеговина, професорката Дијана Гупта, истакнува дека документот недвосмислено ја испраќа пораката дека „Америка мора да биде на прво место“. Ова првенствено се однесува на националната безбедност, економијата, борбата против нарко-картелите и миграциската политика.
„Соединетите Американски Држави им помогнале на многу луѓе во светот низ историјата, но тоа честопати не било доволно ценето. Доналд Трамп сега сака другите да доживеат како изгледа кога Америка се грижи пред сè за себе и за своите граѓани“, изјави Гупта за ДВ.
Според неа, приоритет на американската администрација останува запирањето на големите воени жаришта во Украина и Блискиот Исток. И покрај ова, таа верува дека стратешкото партнерство со Европа нема да биде доведено во прашање. „Премногу важни интереси ги поврзуваат Америка и Европа. Во мултиполарен свет полн со предизвици, безбедносниот аспект останува на прво место“, нагласува Гупта.
Западниот Балкан е само на маргините на стратегијата
Воениот аналитичар Хамза Вишќа предупредува дека Западниот Балкан се појавува речиси исклучиво маргинално во новата американска стратегија.
„Ниту Босна и Херцеговина ниту регионот како целина не се конкретно опфатени со тој документ. Тој се споменува главно во контекст на односите меѓу Србија и Косово. Сè друго е фокусирано на западната хемисфера и американските економски интереси“, изјави Вишќа за БХ Радио 1.
Сепак, документот носи важна порака: САД можеби повеќе не се подготвени да интервенираат како што правеа некогаш, но остануваат подготвени да стабилизираат ситуации каде што има потенцијал за сериозни американски инвестиции.
„Доколку се создадат услови за влез на американски капитал во Босна и Херцеговина, тоа значи и подготвеност да се заштити таа област, се разбира каде што интересите на партнерските земји се совпаѓаат со интересите на САД“, истакнува Вишќа.
Тој додава дека Босна и Херцеговина може да извлече јасен заклучок од ова: колку се посилни односите со Америка и колку е поотворена економијата, толку е постабилна безбедносната рамка. Како пример, тој ја наведува јужната гасна интерконекција, но и потенцијалот за соработка во областа на посветената индустрија.
Фото: Јутјуб/Принтскрин
Геополитичката важност на регионот и одговорноста на Босна и Херцеговина
Гупта предупредува дека Западен Балкан мора да остане цврсто поврзан со евроатлантската интеграција. „Регионот нема перспектива надвор од НАТО и Европската Унија. Балканот е стратешки премногу важен за да биде занемарен. Интеграцијата е клучна за мирот, економијата и демократијата“, истакнува тој.
Зборувајќи за БиХ, тој нагласува дека тоа е политички исклучително комплексна земја каде што е тешко да се постигне консензус. „БиХ е во еден вид политички кружен тек. Без силната поддршка на САД и ЕУ, тешко е да се постигне сериозен чекор напред. Затоа е клучно да се изгради политика на компромис и да се зачува мирот“, рече тој.
Воениот и политички аналитичар Неџад Ахатовиќ смета дека промената во американскиот пристап кон проширувањето на НАТО дополнително го комплицира патот на БиХ и другите земји од регионот кон членство во Алијансата.
„Ова отвора простор за зајакнување на влијанието на другите сили, првенствено Турција и Русија. Отсуството на јасна евроатлантска перспектива ги продлабочува внатрешните поделби и ги зајакнува силите што се спротивставуваат на европската интеграција“, предупредува Ахатовиќ.
Тој наведува дека Турција, паралелно со продажбата на воена опрема, вклучително и беспилотни летала, го зајакнува и своето политичко влијание во регионот, додека Русија и Кина веќе имаат силно присуство на Балканот. „Србија е најголемиот снабдувач на руско и кинеско оружје во регионот, а во исто време ги интензивира економските врски со Кина“, вели Ахатовиќ.
Фото: Принтскрин/К3
Американската улога во БиХ останува клучна
Експертот за безбедност Владимир Вучковиќ смета дека американската улога во БиХ нема да биде доведена во прашање, без оглед на промените во стратешките документи.
„САД нема да се повлечат од БиХ. Дејтонскиот мировен договор е еден од најголемите успеси на САД во надворешната политика во модерната историја“, нагласува Вучковиќ.
Тој додава дека поплаките на Вашингтон за нивото на инвестиции во одбраната во рамките на НАТО не се закана за Балканот, туку внатрешно прашање за Алијансата. Без оглед на тоа дали БиХ ќе се приклучи на НАТО, нагласува тој, клучно е да се одржи јасна насока кон Европската Унија.
Вучковиќ, исто така, потсетува на важноста на мисијата ЕУФОР Алтеа. „Мисијата е способна да одговори на сите безбедносни предизвици и нејзината улога останува клучна“, заклучува тој.
Помалку очекувања, повеќе одговорности
Иако новата Национална стратегија за безбедност посветува малку простор на Западниот Балкан, аналитичарите велат дека документот испраќа јасна порака: САД ќе бидат присутни таму каде што има стабилни институционални партнери и јасен економски интерес.
За БиХ, ова значи помало потпирање на надворешен ангажман и повеќе работа на внатрешен политички консензус и зајакнување на односите со Вашингтон и Брисел.
„Каде што влегуваат американски средства, САД немаат намера да ги изгубат – туку да ги заштитат“, заклучува Хамза Вишќа.