Бидејќи пандемијата на коронавирусот продолжува да се шири низ целиот свет, многумина гледаат кон иднината и размислуваат како и дали здравствената криза ќе ги преобликува геополитиката и ерата на глобализацијата.
Зголемената глобална криза предизвикана од пандемијата КОВИД-19, длабоко го менува светскиот поредок изграден под покровителство на Соединетите држави по Втората светска војна, според новинарите во едиторијалот на француски „Монд“.
Тие ги анализираат геополитичките грешки кои ги откри пандемијата, како и намалената економија и влијанието на кризата врз населението.
Дебатирајќи за тоа дали динамиката на глобалните процеси произлегува од забрзување на тековните трендови или од радикална промена на парадигмата во контекст на пандемијата, авторите се убедени дека трансформацијата на геополитичкиот контекст е веќе во тек.
Иако сè уште не се знае колку е опасна и долготрајна здравствената криза, можно е во оваа фаза да се извлечат неколку лекции од шокот што го остави Ковид-19 на светскиот поредок, пишуваат авторите.
Прво, според нив, веќе кревкиот светски поредок обликуван по Втората светска војна покажа дека веќе не е прилагоден на реалноста на рамнотежата на моќта во 21 век, за што сведочи и подемот на Кина како клучен играч во глобалната арена.
Крајот на Студената војна, распадот на Советскиот Сојуз и сè поголемата важна улога на Кина постепено го балансираше светскиот поредок, што зависеше од дуалноста САД-СССР. Овој биполарен поредок беше наследен од мултиполарно нарушување, кое со текот на времето почна да се оддалечува подалеку од она што, всушност, беше мултилатерален начин на глобално управување.
Задоцнувањето со кое Светската здравствена организација ја предупреди меѓународната заедница за ризиците од пандемијата од КОВИД-19 укажа на моќта на Пекинг над институцијата, при што „лојалноста на СЗО кон Кина“ е широко критикувана по меѓусебните обвинувања на Вашингтон и Пекинг за потеклото на болеста.
Новинарите на „Монд“ жалат за засиленото ривалство меѓу Кина и САД во позадина на пандемијата, бидејќи повеќе енергија е насочена кон конфронтација, отколку напори за решавање на кризата.
Тие тврдат дека Кина е способна брзо да ги исполни празнините што ги оставија САД, откако ја отфрла својата претходна лидерска позиција во меѓународните организации.
Претседателот на САД, Доналд Трамп, требаше да биде замолен да преку видео-конференции да учествува на состаноците, што требаше да ги претседава, но тие состаноци не дадоа резултати. Затоа Советот за безбедност на Обединетите нации е „парализиран“, констатираат новинарите на „Монд“.
Крах на европската солидарност
Ширењето на пандемијата на вирусот предизвика уништување на „обединета Европа“ бидејќи Унијата не покажа солидарност со најранливите земји-членки, како што беше случајот со Италија.
Затворањето на границите во обид да се спречи ширењето на епидемијата покажа себичност на земјите што ги загрозија двата столба на кои почива ЕУ – шенген-зоната и единствениот пазар.
Напуштена од САД, копнеејќи за Кина и во „студени“ односи со Русија, ЕУ сепак верува во мултилатерализам, оценуваат авторите. Но, доколку има влијание врз развојот на поправичен и побезбеден посткризен поредок, ЕУ ќе треба да организира свое економско закрепнување, со поголема солидарност за земјите-членки.
Трговски навреди на релации САД – Кина
Бидејќи пандемијата продолжува да се шири, Вашингтон и Пекинг разменуваат обвинувања, при што американскиот претседател ја критикуваше Кина за наводно лошо управување со здравствената криза, обвинувајќи ја за криење на витални информации за пандемијата во рана фаза. Покрај тоа, Трамп издаде наредба да се испитаат тврдењата дека вирусот „тргнал“ по несреќа во Институтот за вирологија во Вухан.
Трамп го прекина американското финансирање за СЗО во април, обвинувајќи ја меѓународната институција за прикривање информации за ширење на инфекцијата, откако беше пријавена во Кина.
Кина остро ги негираше сите обвинувања, велејќи дека е транспарентна за време на известувањето за пандемијата за коронавирусот.
Европски тензии
Пандемијата, исто така, ги истакна поделбите во структурите на ЕУ, ги влошува постојните тензии меѓу најтешко погодените јужни држави како што се Италија и Шпанија и финансиски посилниот северен дел од Европа.
Претседателот на Европската комисија, Урсула фон дер Лејен, на 16 април и испрати на Италија „искрено извинување“, бидејќи многу Италијанци се налутија поради перцепираниот недостаток на помош, што им беше потребна да ја добијат во првите денови од избувнувањето во март, во кое време земјите-членки на ЕУ го отежнуваа испраќањето маски и друга заштитна опрема.
Говорејќи пред Европскиот парламент, Урсула фон дер Лејен рече дека „премногу од нив не биле на висина на задачата кога помошта им била најпотребна од Италија“, на почетокот на кризата, признавајќи дека најранливите земји на континентот биле игнорирани од нивните соседи.
– Потребна ни е вистината за нашите сопствени постапки – рече таа, истакнувајќи дека ЕУ станала „светско срце на солидарност“, потенцирајќиги „напорите на институциите на ЕУ и на земјите-членки да дистрибуираат медицинска опрема и да постигнат договори за финансиско закрепнување“.