Центристичката либерална партија Д66, предводена од 38-годишниот Роб Јетен, е речиси изедначена со популистичката Партија за слобода на Герт Вилдерс на холандските парламентарни избори, покажуваат најновите проекции за гласање, објави Би-Би-Си.
Според холандската агенција ANP, со повеќе од 90 проценти преброени гласови, и Д66 и Партијата за слобода на Вилдерс се на пат да освојат по 26 места во парламентот од вкупно 150.
Првите излезни анкети му дадоа предност на Јетен. „Милиони Холанѓани свртеа нова страница; тие се збогуваа со политиката на негативност“, им рече тој на своите поддржувачи.
Видливо разочаран Вилдерс призна дека резултатот не е онаков каков што се надевал, губејќи најмалку 10 места, но нагласи дека ова е сепак вториот најдобар резултат во неговата кариера.
Трка меѓу пет партии
Три други партии се исто така многу блиску, конзервативните либерали имаат 22 места, по што следуваат коалицијата Зелено-Лабуристичка партија и Христијанските демократи.
Вилдерс беше во водство речиси во текот на целата кампања, но откако ја распадна сопствената коалиција во јуни поради спор околу азилот и миграцијата, сите мејнстрим лидери јасно ставија до знаење дека повеќе не сакаат да соработуваат со него.
Самиот Вилдерс признава дека ќе има тешкотии сам да формира влада. Иако не постигна јасна победа, Јетен, кој водеше исклучително успешна кампања, сега има многу поголеми шанси да го преземе раководството на идната администрација.
Само пред неколку недели, анкетите ѝ даваа на Д66 само 12 места, но харизматичниот и медиумски искусен Јетен искористи серија успешни појавувања во телевизиски дебати и интервјуа. Неговото учество во популарното ТВ квиз шоу „Најпаметниот човек“, кое го направи препознатливо лице на кампањата, му донесе дополнителна популарност. И покрај славеничкото расположение меѓу поддржувачите, Јетен не сакаше прерано да прогласи победа синоќа.
Јесилгоз и VVD, исто така, задоволни
Конзервативно-либералната партија VVD, предводена од Дилан Јесилгоз, исто така постигна солиден резултат и би можела да биде природен партнер во евентуална коалиција на Јетен.
Во периодот пред изборите беше јасно дека резултатот ќе биде исклучително неизвесен, со дури пет партии кои имаат шанса за победа. Партијата за слобода на Вилдерс освои 37 места на изборите во ноември 2023 година, но овој пат гласачите беа очигледно разочарани кога дознаа дека тој не може да формира одржлива влада.
На Вилдерс му беа потребни седум месеци за да постигне договор за коалиција во 2024 година, само за да ја сруши 11 месеци подоцна.
Конечно влада?
Јетен јасно стави до знаење дека сака да формира „стабилна и амбициозна“ широка коалиција, истакнувајќи дека е без преседан победничка партија да освои помалку од 30 места. Тој ги наведе коалицијата на Зелените и Лабуристите на поранешниот европски комесар Франс Тимерманс, либералите на Јесилгоз и обновените Демохристијани (ЦДА) како можни партнери.
Но, излезните анкети не беа поволни за Тимерманс, а неговата коалиција, која долго време беше втора на анкетите, сега паѓа на четвртото место.
„Секако дека сум многу разочаран“, рече Тимерманс, додавајќи дека ја презема одговорноста и се повлекува од функцијата лидер на партијата.
60-годишниот Вилдерс рече дека нема намера да си замине: „Нема да се ослободите од мене додека не наполнам 80 години“. Сепак, тој остана горд на резултатот: „Секако дека би сакал повеќе места… но ова е сепак нашиот втор најдобар резултат“.
Според анализата на Матијс Рудујн од Универзитетот во Амстердам, партијата на Вилдерс изгуби некои умерени гласачи, но и некои со порадикални ставови. „Загубите можеа да бидат полоши“, рече Рудујн, забележувајќи дека Вилдерс бил помалку активен од неговите ривали за време на кампањата.
Еуфорија во Лајден
Во Лајден, универзитетски град помеѓу Амстердам и Хаг, поддржувачите на Д66 славеа во концертна сала додека беа објавувани резултатите. Кога беа прикажани првите проекции, салата одекна со „Да, можеме!“
Потоа на сцената излезе Јетен, кој би можел да стане најмладиот премиер во модерната холандска историја и првиот што отворено е геј. „Го направивме тоа – ова е најдобриот резултат што Д66 некогаш го постигнал“, им рече тој на присутните.
„Знаеме дека милиони Холанѓани гласаа и за други партии и чувствувам голема одговорност кон сите нив“, додаде Јетен. „Во наредните години ќе направиме сè што можеме за да покажеме дека политиката и владата можат повторно да му служат на народот, дека Холанѓаните можат да размислуваат и да дејствуваат амбициозно, за да може земјата да се движи напред.“
Клучни прашања: миграција и домување
Изборната кампања делумно се однесуваше на миграцијата и преполните прифатни центри, но главното прашање за гласачите беше хроничниот недостиг на станови – речиси 400.000 во земја од 18 милиони жители. Партијата на Јетен вети дека ќе изгради десет нови градови како дел од планот за решавање на кризата со домувањето.
„Тоа беше кампања на оптимизам. Покажува дека Холанѓаните се уморни од две години стагнација и сакаат напредок“, рече поддржувачката на Д66, Елин. „Народот сака премиер кој може да ја обедини земјата и да се соочи со големите предизвици што претстојат.“
Потенцијален партнер за либералите би можеле да бидат и Демохристијаните, кои едвај го поминаа изборниот праг пред две години, а сега се предвидува дека ќе освојат 18 места. „Каков фантастичен резултат – пред две години не можевме ни да сонуваме за ова“, рече нивниот лидер Анри Бонтенбал додека поддржувачите го скандираа неговото име.