Во последните 100 години една од најчестите причини за започнување на војни бил нафтата. Страните војувале со развиени стратегии за освојување на нафтените наоѓалишта или такви кои требало да ги спречат противниците да воведат контрола над оваа суровина – витална за индустриските земји и модерните армии.
Но што е поентата да се освои регион богат со нафта, ако ја уништен својата сопствена земја? Некои држави од сопствен горчливо искуство научиле дека цената која треба да се плати за заземањето на нафтата, може да се покаже многу повисока отколку неговата вредност.
Еве за пет нафтени војни и нивните резултати. Војната во Далечниот Исток, Југоисточна Азија и Пацификот Одлуката на Јапонија да војува со Америка е донесена во декември 1941 година голем број на причини – од јапонскиот милитаризам во споровите по прашањата за контрола над слабата Кина до најважниот прашање – кој ќе владее во водите на Тихиот Океан. Но непосреден катализатор стана ембаргото за испорака на нафта, што САД и Европа ја наметнуваат на Јапонија во август 1941 година поради војната на Токио против Кина и окупирањето на француска Индокина. Јапонија не прави екстракција на нафта, но земјата има индустриски развиена економија, а исто така моќна морнарица и авијација, која има потреба од нафтени деривати. Јапонските власти се соочуваат со избор: или да отстапат поради ембаргото и да се откажат од своите царски амбиции, или да ги искористат предностите на тоа дека Хитлер ја покорил Западна Европа и сакал да завладеат со нафтените наоѓалишта во холандска Ост-Индија и во британска Југоисточна Азија, / кои претходно Европејците ја одзеле од локалното население /. Европејците биле премногу слаби за да ги заштитат своите имоти, а САД располагале со силена Пацифик флота, кој би можел да интервенира, ако не биде неутрализирана. Но разбивањето на Пацифик флотата на САД при Перл Харбор не е решавање нафтениот проблем на Јапонија.
Да се заземат азиските нафтени наоѓалишта беше лесно, но да се снабдува од таму нафта до “Земјата на изгрејсонцето” не било воопшто лесно. Во 1945 година поради подводна блокада и рударските каптирање во јапонските територијални води, јапонската танкер флота претрпе такви загуби, дека за производство на воздухопловни гориво Јапонците требало да исечат шуми.Се претпоставувало дека нападот врз Америка ќе и обезбеди на Јапонија пристап до неограничени резерви на нафта, но наместо тоа војната доведе до крах на Империјата.
Сталинград Ако некој од лидерите бил манијак на темата нафта, тогаш ова е Хитлер, кој се жалел дека “моите генерали ништо не знаат за економските аспекти на војните”. Но, тие, за разлика од својот фирер , едвај би ги испратиле своите тенкови само како тоа, само за да се заземат нафтени наоѓалишта.
Искуството на Германија да го декласира Советскиот Сојуз за време на блицкриговите трпи загуби во текот на летото на 1941 година Во јуни 1942 година уморните германски војници имале сили само и единствено за офанзива на делот на долгиот советски фронт. Хитлер е концентриран на своите најдобри дивизии на југ кон богати со нафта наоѓалишта на Кавказ. Иако реализацијата на планот “Блау” почнува успешно, и во август војниците речиси стигнале до Сталинград, Германците наскоро се соочуваат со дилемата: или да продолжат со војниците на југ за заземањето на нафтата, или да продолжат со офанзивата на запад и да го заземат Сталинград, кој би служел како тврдина, прикривајќи ги од советските сили, концентрирани внатре во земјата. Хитлер во типичен манир се обидел да добие сè одеднаш. Германските војски се разделиле – едната дел е тргнала кон Кавказ, а остатокот до Сталинград. И едната и другата биле поблиску до успехот, но за завршување на двете операции не е доаѓа ниту жива сила, ниту муниција ниту обезбедување. Фашистите на успеале да ги преземат нафтените наоѓалишта во реонот на Грозни и Баку, иако се пофалиле дека го заглавиле знамето на врвот Елбрус – највисоко во Кавказ. А во исто време Русите мирно ги фокусираат војниците за нанесување на контраудар во реонот на Сталинград.
Во текот на шест месеци германската армија испратена на Кавказ, е дадено во целиот фронт, а над 100 000 војници и офицери се предале во заробеништво кај Сталинград што станува пресвртница на моментот во Втората светска војна. Соништата за нафта се завршени со разбивањето на “челичната сон” на Хитлер.
Иранско-ирачката војна танкерот Иранско-ирачката војна / 1980-1988 / трае 8 долги крвави години и доведе до слабеење и деморализирање на двете страни. Огорчен дека копнените операции се во ќорсокак, страните се трудат да си нанесуваат “нафтени погодоци” едни на други. Во 1984 година Ирак започнува танкерска војна, напади врз ирански нафтени објекти и трговски бродови, кои го пренесуваат иранското “црно злато”. Техеран нанесува одмазднички удар по воздух и море на ирачките бродови и наоѓалишта и што е уште поважно, става во Персискиот залив морски мини. Иако погоди се нанесени околу 450 бродови, ниту една од завојуваните страни не успева да го декласира противникот или да го принуди да се предаде. Но танкерската војна има еден важен резултат. Таа довела до директни воени дејствија на САД против Иран, откако американските воени бродови почнуваат да придружуваат трговските бродови во Персискиот залив. Кога од иранските мини и ракети почнуваат да страдаат граѓански бродови и американски воени бродови, тогаш морнарицата и воздухопловните сили на САД заедно со маринците уништуваат иранскиот флота и поморски бази.
Инвазијата на Садам Хусеин во Кувајт Во 1991 година Ирак го нападна соседен Кувајт . Причините беа неколку: споровите за ирачките воени долгови, хиперпродукција на кувајтската нафта, изјавите на Ирак дека Кувајт по право е дел од Ирак и стремежот да се освојат нафтените резерви на ретките емират. Ирачката армија без многу труд се договри со Кувајт, но поради инвазијата ги расипе односите со САД, кои фактички го поддржуваа Багдад во војната со Техеран. Иако донесе ултиматум од ОН за симнување на ирачките трупи од Кувајт, Садам не сакаше да го стори тоа. Како резултат на тоа САД испратија во Саудиска Арабија контингент од 500 000 војници, под водство на САД беше одржана метеорска операцијата “Бура во пустината”, а воената моќ на Ирак беше уништена. Пред тоа Ирак беше еден од главните држави во арапскиот свет, но аспирациите на Садам Хусеин да добие нафтата ја доведоа земјата до распаѓање и изолација.
Војната на САД во Ирак
Не дали, туку, до кој степен биле поврзани војните на САД и Ирак во 1991 и 1993 година со нафтата тоа прашање ќе продолжи да биде дискусија . Но, дури во присуство на други причини за широка воена интервенција во регионот на Персискиот залив тешко е да се поверува дека Америка би испратила половина милион војници ако Нигерија беше го нападнала Камерун. Присуството на американските војници во Саудиска Арабија ќе помогне за зголемување на влијанието на Осама бин Ладен, “Ал Каеда” и на крајот до извршувањето на нападите од 11 септември 2001 година Но целата цена на американското навлегување во Ирак во 2003 година даночните обврзници во САД ќе плаќаат уште се само една деценија. За американските лидери – а и за целата историја и за многу други – цената на нафтата, всушност, се покажала многу повисока отколку тие што можеле да замислат.
——–
Мајкл Пек, “Нешнл интерест”