Кога лидерите на Велика Британија, Франција, Германија и Украина се собраа во Лондон оваа недела за да ги координираат своите ставови за брзиот мировен договор со САД, Полска не беше на списокот на гости. Ова беше втор пат за два месеци Полска да биде игнорирана, откако Варшава, исто така, пропушти покана за клучниот мировен самит во Женева на 23 ноември.
Исклучувањето на Полска од овие разговори е болен удар за земјата што зазеде една од најактивните позиции на ЕУ за Украина, а десничарската националистичка струја околу претседателот Карол Навроцки не губеше време обвинувајќи го премиерот Доналд Туск за неуспехот.
„Отсуството на Полска од Лондон е уште еден пример за некомпетентноста на Доналд Туск“, рече сенаторот Марек Пек од националистичката партија Право и правда (ПиС) по состанокот во Лондон, нарекувајќи го Туск „политичар од втор ред во Европа“.
Причините за незадоволството на Полска се јасни. Полска не само што е домаќин на милион украински бегалци и служи како клучен логистички центар за Украина, туку и Варшава игра клучна улога во притисокот врз Европа да го забрза вооружувањето.
Полска е земја која најмногу троши по глава на жител за одбрана во НАТО и сака да ја зголеми својата војска повеќе од двојно, која веќе е трета по големина во алијансата, на 500.000 војници.
Туск, исто така, покажа извесна фрустрација од дипломатската маргинализација на Полска. По состанокот во Женева, тој побара да биде вклучен во заедничка европска изјава, што аналитичарите го нарекоа „потег за спасување на образот“.
Минатата недела во Берлин, стоејќи до германскиот канцелар Фридрих Мерц, Туск се обиде да ја смири ситуацијата со малку иронија.
„Не сакам да разгорувам емоции, но да бидеме јасни: Никој во Вашингтон, а секако никој во Москва, не сака Полска да биде насекаде“, рече тој, додавајќи дека исклучувањето, веројатно одраз на постојаното застапување на Полска за Украина, „било сфатено како комплимент“.
Владата инсистира дека ништо необично не се случило во Лондон. Портпаролот на владата, Адам Шлапка, рече дека самитот во Лондон е идеја на британскиот премиер Кир Стармер, тврдејќи дека „постојат десетици такви формати кои постојано се менуваат“.
Додаде дека не секој формат дава резултати и дека Полска не мора да учествува во секој.
Радослав Сикорски; Фото: Фејсбук/Принтскрин
Тој исто така рече дека министерот за надворешни работи Радослав Сикорски присуствувал на телефонски разговор со украинскиот претседател Володимир Зеленски и Стармер по состанокот.
Полските претставници, исто така, нагласуваат дека сè уште нема вистински мировни преговори со Русија.
„Ова е почеток, а не крај. Прерано е за хистерија“, рече еден дипломат за отсуството на Полска.
Во раните години од војната, Полска беше невозможно да се игнорира. Испрати голем дел од својот арсенал во Украина, го убеди Берлин да испрати тенкови „Леопард“ во Киев и служеше како неопходен логистички центар за НАТО, главно од база во близина на градот Жешов.
Но, голем дел од таа моќ е намалена. Полските резерви на оружје од советската ера се исцрпени, а масовните планови за вооружување нема да дозволат ништо да се отстапи во странство со години.
Во меѓувреме, Франција, Германија и Велика Британија сега ветуваат нови системи за воздушна одбрана, ракети со долг дострел и се подготвени да испратат војници за идни мониторинг или мировни мисии во Украина. Дури и ако ова се само ветувања, Полска веќе ги отфрли.
Во разговорите што сега се фокусираат на спроведување на прекин на огнот и безбедносни гаранции, поддршката од минатото е помалку важна од достапните ресурси, а Киев се прилагоди на тоа. Зеленски сега во голема мера се потпира на престолнините, што можат да донесат нешто ново на масата.
„Американците не нè сакаат, европските лидери не нè сакаат, Киев не нè сака, па кој нè сака? Се случува нешто непријатно и треба да престанеме да се преправаме дека е поинаку“, рече поранешниот премиер Лешек Милер по разговорите во Лондон.
Поранешниот претседател Бронислав Коморовски, политички сојузник на Туск, тврдеше дека отсуството на Полска ја одразува геополитичката реалност, а не дипломатскиот неуспех.
Лондон ги собра „трите најсилни европски земји“ – политички, воено и економски, оние што најмногу придонесуваат за воените напори во Украина, рече тој.
Полска, додаде тој, е едноставно послаба и додека Европа ја цени улогата на Варшава, таа мора да живее според својата вистинска тежина.
Потрагата на Полска за дипломатско влијание беше дополнително попречена од фактот дека има тешкотии да зборува со еден глас во странство.
Карол Навроцки; Фото: Јутјуб/Принтскрин
Додека Туск се фокусира на напорите за европски координација, националистичкиот опозициски претседател Навроцки ги гради своите квалификации за надворешна политика, патува во Вашингтон, развива контакти во администрацијата на Трамп и јавно зборува за независниот глас на Полска.
Двете страни често разменуваат удари. Туск неодамна го потсети Навроцки дека полскиот устав ја доверува надворешната политика на владата, а не на претседателството. И покрај театралноста, двата табора делат ист тврдокорен став кон Русија.
Она што не го делат е стратегија за навигација низ Вашингтон.
Функционерите признаваат дека Навроцки во моментов има подиректен пристап до Белата куќа.
Неговиот советник за надворешна политика, Јацек Сарјуш-Волски, отворено вели: „Трамп никогаш нема да се сретне со Туск. Тој ќе се сретне со претседателот. Благодарение на него, Полска сè уште има канал до Вашингтон“.
Навроцки тврди дека ова му дава предност што Туск не може да ја компензира. Без пристап до Трамп, Туск не додава ништо посебно на западните разговори на високо ниво, изјави Сарјуш-Волски за „Политико“.
Според него, освен ако некој со претседателски авторитет не ги претставува интересите на Полска на највисоко ниво, земјата едноставно ќе го следи компромисот што Париз, Берлин и Лондон го поставија со Вашингтон.
Функционерите приватно признаваат дека каналот до Вашингтон е важен, а засега Навроцки го има.
Но, тие предупредуваат дека обложувањето на сè на еден, непредвидлив американски претседател е ризично, особено откако новата безбедносна стратегија на САД јасно сигнализираше дека Европа мора да преземе значително поголема одговорност за сопствената одбрана.
Фото: Јутуб/Принтскрин
Последицата од тоа што Навроцки води дипломатија со Трамп додека Туск управува со Европа е тоа што може да изгледа како да постојат две надворешни политики одеднаш.
„Проблемот не е полската позиција. Проблемот е да се знае кој зборува во име на Полска“, рече еден висок западноевропски дипломат, осврнувајќи се на проукраинскиот став на Полска.
Ако е утеха за Туск, германскиот канцелар Мерц инсистира да се земе предвид полската позиција.
„Мојот став за Полска е многу јасен: Ние ништо не правиме без тесна координација со Полска“, му рече канцеларот Туск минатата недела.