Денеска во Швајцарија започнува историскиот процес против поранешен припадник на елитна белоруска полициска единица, наводно одговорен за исчезнувањето на политичките противници на претседателот Александар Лукашенко пред речиси четвртина век.
Четириесет и четиригодишниот Јури Гаравски ќе се појави пред судот во североисточниот швајцарски кантон Ст. Гален, а обвинет е за исчезнување на тројца од главните политички противници на Лукашенко во 1999 година.
Поранешниот министер за внатрешни работи Јури Захаренко исчезна во мај истата година, а во септември исчезнаа и поранешниот вицепремиер Виктор Гончар и неговиот близок пријател, претприемачот Анатолиј Красовски.
Случајот е невообичаен бидејќи Гаравски даде сензационално интервју за германските медиуми во 2019 година во кое рече дека е припадник на специјалните сили на белоруското Министерство за внатрешни работи, кое, како што рече, ги егзекутирало тројцата исчезнати мажи 20 години претходно.
Постапката е исто така без преседан бидејќи е првпат на белоруски државјанин да му се суди за присилно исчезнување под таканаречената општа надлежност, што овозможува гонење на одредени тешки кривични дела, без оглед на тоа каде се извршени.
Тоа ќе биде и прво судење за присилно исчезнување во Швајцарија.
Невладината организација TRIAL International, која се бори да обезбеди воените злосторства да не останат неказнети, Меѓународната федерација за човекови права (FIDH) и белоруската организација „Вјасна“ поднесоа кривична пријава против Гаравски во 2021 година, откако беше потврдено дека тој се населил во Ст. Гален.
Семејствата на жртвите истиот ден поднеле посебен извештај.
„Ова судење ќе биде историско“, рече правниот советник Вони Рамболаманан од групата TRIAL International во изјава минатиот месец кога беше објавен датумот на судењето.
„Овој случај ќе направи преседан. Прогонството на такви злосторства во Швајцарија ќе послужи како пример низ целиот свет“, додаде таа.
Организацијата „Вјасна“, чиј основач е добитникот на Нобеловата награда за мир, Алес Бјалацки во белоруски затвор, се согласи.
„Со ова прво судење на наводниот член на одредот на смртта на Лукашенко, ние испраќаме силна порака“, рече адвокатот на „Вјасна“, Павел Сапелко во изјавата.
„Правдата за меѓународните злосторства може и ќе се постигне, без оглед на националните граници или времето што поминало од злосторството“, додаде тој.
Северин Валц, адвокат кој ги застапува семејствата на жртвите, во меѓувреме го опиша случајот како „решителен чекор напред во борбата против неказнивоста за злосторствата извршени во Белорусија“.
„Најголемата надеж на моите клиенти е дека со пресудата ќе добијат сигурност за судбината на нивните татковци, која ќе ја донесе очекуваната судска постапка.
Иља Нузов, шеф на одделот на FIDH за Источна Европа и Централна Азија, рече дека судењето може да има пошироко значење.
„Тоа не само што може да обезбеди осуда на еден од сторителите на овие грозоморни злосторства. Може да утврди и факти кои подоцна би можеле да се употребат против нарачателите на злосторството, вклучително и самиот Лукашенко“, рече тој во изјавата.
Група независни експерти на Обединетите нации, исто така, објави изјава минатата недела во која го поздравија судењето како „фундаментален чекор кон правдата и репарациите за жртвите“.
Тоа покажува дека „општата јурисдикција е силен бедем против неказнивоста“, што испраќа „силна порака дека нема да има безбедно пристаниште за сериозни прекршувачи на човековите права“.
Белорусите долго време се соочуваат со силна репресија од Лукашенкo, кој владее со земјата од 1994 година.
Претседателот беше обвинет од многумина дека ги фалсификувал резултатите од изборите во 2020 година за да си овозможи шести мандат, а потоа ги задушил масовните протести што избувнаа како резултат на тоа.
Белорусија, која стана уште поизолирана откако Лукашенко и дозволи на Москва да ја користи белоруската територија за да ја нападне Украина минатата година, во моментов има повеќе од 1.500 политички затвореници, според Вјасна.