Зголемените цени на имотот го направија поседувањето стан или куќа сè понеостварлив сон за многу Европејци – проблем што се влоши со кризата на трошоците за живот, која особено тешко ги погоди жителите на градовите и посиромашните домаќинства.
„Порастот на цените на становите е огромен, а е уште посериозен во градовите, особено во големите градови“, рече Ламиа Камал-Чауи, директор на Центарот за претприемништво, мали и средни претпријатија, региони и градови на ОЕЦД.
„И тоа веќе не влијае само на сиромашните, туку и на средната класа“.
Цените на куќите и кириите постојано се зголемуваат од 2014 година, дури и за време на пандемијата на КОВИД-19, кога – за разлика од претходните економски падови – побарувачката за станови се зголеми бидејќи продолжените ограничувања и порастот на далечинското работење ги држеа луѓето ограничени во нивните домови, пишува „Политико“.
Исто како што економијата почна да закрепнува во 2022 година, руската инвазија на Украина донесе нов сет на буџетски главоболки за владите – и голема криза за трошоците на животот за домаќинствата. Не само што становите се поскапи, туку се потешко е да се дозволи квалитетно домување; многу Европејци се соочија со неисполнување на хипотеките и закупнината или се мачеа да ги загреат своите домови минатата зима.
Според Eurofound, помладите жители се најпогодени од кризата со недвижностите. Младите Европејци живеат со своите родители подолго, имаат поголема веројатност да изнајмуваат наместо да поседуваат, и често се обесхрабрени да бараат подобра работа во области со повеќе можности бидејќи не можат да си дозволат да живеат таму.
Ова е „голема грижа“ за градовите на кои им се „потребни млади луѓе да останат конкурентни“, рече Камал-Чауи од ОЕЦД, кој истакна дека „ако не можат да си дозволат домување, никогаш нема да се преселат во град, без разлика колку е атрактивен. Беше“, рече aa.
И покрај загриженоста дека зголемувањето на цените на куќите може да сигнализира балон за имот, раните знаци покажуваат дека сме безбедни, барем засега.
Како одговор на кризата на трошоците за живот, централните банки ширум светот ги зголемија каматните стапки – потег што го промени деценискиот нагорен тренд на цените на становите во 2022 година, се вели во извештајот на швајцарската банка UBS. Нејзиното издание на Глобалниот индекс на меури за недвижности од 2023 година идентификуваше само два од 25-те града што ги разгледуваше – Цирих и Токио – како области со ризик од меур.
Ова може да биде трошка надеж за пазарот на домување како целина, но тоа е лоша вест за потенцијалните сопственици на куќи, бидејќи зголемувањето на каматните стапки значи повисоки хипотеки.
Покрај тоа, еден од основните проблеми што го прави домувањето недостапно – недостатокот на соодветно домување – сè уште е нерешен и можеби е влошен од кризата на трошоците за живот.
„Побарувачката за станови расте, но понудата не го одржува темпото“, smeta Камал-Чауи од ОЕЦД.
Тешко е да се одговори на недостигот на станови со изградба на нови згради, главно поради регулаторните и просторните ограничувања кои се особено акутни во поголемите градови, според ОЕЦД.
Новата станбена изградба, исто така, стана значително поскапа во изминатата деценија, особено од почетокот на пандемијата. Индустријата закрепна во 2021 година, но минатата година забележа нов пад на одобренијата за станбени згради, иако бројките сè уште се далеку над нивоата пред пандемијата.
Некои градови се обидоа да го решат недостигот со претворање на комерцијални и деловни згради испразнети за време на пандемијата во социјални станови, но тој пристап не е широко достапен затоа што „не сите градови имаат јавни социјални станови – многумина дури и не поседуваат никаков станбен фонд“, вели Камал-Чауи.
Општините исто така се борат да дизајнираат политики за домување кои одговараат на променливите потреби на жителите, додава Камал-Чауи.
Таа истакна дека „квалитетот на животот во големите градови е намален, а луѓето сфаќаат дека сакаат да имаат убав живот“ во помалку раздвижените населби во предградијата или во градовите со средна големина, кои почнаа да доживуваат недостаток на станбен простор.
„Работите се движат толку брзо – она што работеше порано можеби повеќе нема да функционира“ и градовите мора да ги усогласат своите амбиции со буџетските ограничувања предизвикани од кризата на трошоците за живот, според Камал-Чауи, која додаде дека градоначалниците, без оглед на нивната политичка припадност, сега го третираат недостатокот на домување како приоритет.
„Некои градови до неодамна беа целосно затворени, но сега почнаа да дејствуваат – тие навистина немаат избор“, рече таа.