Санкциита за Нафтената индустрија на Србија и големите студентски протести се главните теми во српската јавност. Голем е притисокот врз српските власти. Српските студенти долго време бараат да им се исполнат барањата укажувајќи на прекршување на Уставот и потсетувајќи ја јавноста за правата загарантирани со него. Повторно побараа утврдување на политичка и кривична одговорност за несреќата во Нови Сад во која загинаа 15 лица, на кои со петнаесетминутен молк им беше оддадена почит. Од друга страна, српскиот претседател Александар Вучиќ ја повика парламентарната опозиција да побара советодавен референдум за негова доверба по извештаите на невладината организацијата „Црта“ дека огромно мнозинство граѓани се за негова смена.

„Дали сте за поведување постапка за разрешување на претседателот на Републиката?“ е прашањето што српската влада би сакала да им го постави на граѓаните на Србија, со предлог тие да се изјаснат на советодавен референдум. Властите велат дека гласањето за доверба на Вучиќ е излез од политичката криза. Од друга страна, српската опозиција одговари дека никој не побарал референдум за Вучиќ и дека ова прашање не е меѓу барањата на протестите и блокадите на студентите и граѓаните.

Која е намерата на Вучиќ?

Дел од српската јавност вели дека претседателот е свесен дека демократското и мирно студентско „востание“ е најголемата закана за, како што го опишуваат, неговиот диктаторски, криминално-политички поредок. Според белградскиот политички аналитичар Драгомир Анѓелковиќ, студентите се сврзното ткиво кое ја надминува досегашната позиционо-опозициска поларизација на српското општество.

Драгомир Анѓелковиќ

-Често имаат татковци и мајки, баби и дедовци, кои гласаат за Вучиќ поради неговата хипнотичка пропаганда, но нивните „деца“ им се поважни од него. Дополнително, уште од времето на Тито (па и порано) кај нас длабоко е вкоренета идејата дека студентите се синоним за прогресивни процеси во општеството. Затоа успешно ги рушат режимските „Потемкинови села“ кои заслепуваат значителен број српски граѓани пред грдата реалност. Сето ова резултираше со посериозно и релативно брзо крунисување на електоратот на Вучиќ, а не само со мобилизација на оние кои претходно беа ориентирани кон опозицијата. За некако да се спротивстави на ваквите инхерентно опасни процеси и да го пренасочи вниманието на јавноста, узурпаторот на српската држава се обидува да шири разни мегаломански лаги, од оние дека светот е на чекор од нуклеарна војна и Србите треба да се посветат на уредување засолништа и правење испораките, преку ширење на страв од недостиг на енергенси поради американските санкции кон НИС, до истите глупости за големото значење на Србија и Вучиќ за Трамп и Путин, вели Анѓелковиќ во разговор за „Локално“.

Зборувајќи за референдумот, додава соговорникот, Вучиќ сака да создаде илузија дека е сè уште многу популарен и затоа самоуверено е опуштен, мислејќи дека неговите противници бегаат од пресметка бидејќи знаат дека е посилен од нив. Сепак, посочува дека повеќе не се случува.

-Критична маса српски граѓани веќе јасно гледаат дека неговите избори, а таков би бил и референдумот, се валкана местенка. Во голем број избирачки места, особено во оддалечените провинциски локации, опозицијата нема сигурни набљудувачи на изборниот или референдумскиот процес. Колку подалеку од Белград или Нови Сад, толку е поголем стравот кај граѓаните. Политичката полиција (БИА), насилниците на СНС, мафијата, редовната полиција, сите тие честопати работат на заплашување на оние кои треба да го контролираат изборниот процес. Ова е надополнето со корупција од различни видови. Значи, јавна тајна е, на 20-30 отсто од избирачките места луѓето на Вучиќ се оставени сами да ги „бројат“ гласовите, што им овозможува да украдат околу 10 отсто од гласовите. Ова е одлучувачко за исходот на избори или референдум. Такво нешто би било невозможно, како на пр. во Бугарија, кога беа поставени камери за снимање на изборниот процес (со исклучок на поединечно заокружување на изборните листи зад параван). Сепак, не треба да се занемари дека режимот контролира околу 90 отсто од медиумите, го користи државниот буџет како да е неговата партиска каса и прибегнува кон крајностите на т.н. официјална кампања. Во такви услови однапред се знае исходот и од изборите и од потенцијалниот референдум. Како резултат на тоа, политичката и пошироката јавност во Србија конечно дојдоа до став дека било што од ова е неприфатливо (избори или референдум) без формирање на техничка влада која ќе ја спроведе демократизацијата на изборниот процес (вклучувајќи ја и медиумската кампања) односно би го контролирала од почеток до крај, ја објаснува Анѓелковиќ ситуацијата кај нашиот северен сосед.

На прашањето дали референдум за „поддршка на Вучиќ“ е доволен за да се задржи на власт и да се смири ситуацијата, аналитичарот објаснува дека шефот на српската држава многу добро знае дека неговата согласност за такво нешто би била исто како да се согласи да ја загуби власта. Затоа засега нема да има договор за фер референдум или фер избори.

-Дел од тоа ќе стане реално дури кога српскиот диктатор ќе сфати дека земјата полека се движи кон „романското сценарио“ и ќе се согласи на она што се бара од него за да купи време за бегство од Србија, оценува Анѓелковиќ.

Го прашавме српскиот аналитичар и дали Западот испрати уште порака кон властите со санкциите за НИС. Според Анѓелковиќ, санкциите се уште една измама на Вучиќ. Смета дека ги преговарал со Вашингтон и Брисел за Русите да бидат истиснати од енергетскиот сектор на Србија.

-На овој начин, Вучиќ, по косовската транша, би платил уште една рата геополитички поткуп на Западот, за тој уште некое време да го толерира, а можеби и уште поактивно да го поддржува неговиот авторитарно-криминален режим. Ако е токму тоа во прашање, доволно е да се потсетиме дека таквите работи, по правило, не се иницирани од американските администрации во заминување, туку се препуштени на новиот естаблишмент. Ако сакаше тимот на Бајден, можеше одамна да го покрене прашањето за НИС, наместо да преговара за профитабилни енергетски зделки за американските компании со Вучиќ во претходниот период (на пример, проектите Бистрица и Ѓердап 3). Тие би можеле да бидат загрозени доколку навистина има голем притисок од Вашингтон врз Белград бидејќи Кинезите се многу заинтересирани за нив. Американските санкции започнаа токму сега, кога Вучиќ има интерес да им оддаде дополнителна почит на евроатлантските сили. Нема сомнеж дека ова е (гео)политичка игра. Меѓу другото, затоа што на српскиот претседател очајно му е потребен пропагандно корисен успех за да го намали притисокот на разбудената, па дури и бунтовната српска јавност. Србија веќе неколку години не отвори нови преговарачки поглавја со Европската унија (која мнозинството Срби сè уште сакаат земјата да се приклучи). Ревитализацијата на интеграцијата во ЕУ сега конечно е на повидок. Постојат големи шанси отворањето на Кластер 3 да се случи во првите два до три месеци од 2025 година. Напуштањето на блокадата на овој процес од страна на балтичките држави и Полска беше условено со почетокот на дистанцирањето на Србија од Русија, а промената на сопственичкиот статус на НИС е најпогодна почетна точка за тоа, тврди аналитичарот.

-Вучиќ мисли дека тоа може да го извлече на паметен начин, па неговите гласачи, кои обично се русофили, да се уверат дека тој не сака да го направи тоа, туку мора да го направи за опстанок на државата. „Очите се ширум отворени од страв“, а Србите сè уште се сеќаваат на последиците од недостигот на гориво за време на санкциите со кои се соочи Србија на крајот на 20 век. Кога ќе се земе предвид ова и се друго споменато, јасно е дека постои многу поголема опасност американските санкции против НИС негативно да се одразат на демократските процеси во Србија (бидејќи во тој контекст, диктаторот Вучиќ би можел да добие нов импулс на странска поддршка за продолжување на неговото мрачно владеење), тогаш има шанса да придонесе за демократизација на земјата. Конечно, можно е Русија да се активира на српската политичка сцена, поддржувајќи го создавањето на т.н на патриотски опозициски блок да стекне нова основа во Србија бидејќи сегашната влада се оддалечува од неа, што уште еднаш би ги ставило на прв план геополитичките прашања и поделбите околу неа. Наместо обединување на аспирациите за демократија, би нè удрил нов бран на геополитички поделби. Во овој момент, на Србија ѝ треба најширока можна општествено единство околу стремежот за воспоставување нормален, демократски политички систем, а не зајакнување на внатрешните тензии околу тоа кој е за ЕУ ​​и НАТО или продлабочување на врските со Русија и Кина, или приклучување кон БРИКС. Тоа се легитимни прашања кои порано или подоцна ќе дојдат на дневен ред, но сега не треба да бидат во прв план бидејќи би можеле да му послужат на Вучиќ да му го продолжи мандатот по принципот „раздели па владеј“. Поради оваа причина, секое мешање, директно или индиректно, од Запад или од Исток, во српската внатрешна политика со цел да се зајакне сопственото влијание – и токму тоа го отелотворува воведувањето санкции против НИС – само му помага на злобниот режим кој ја загрозува стабилноста на земјата, а со тоа и нејзиното сè уште недоволно стабилно опкружување, додава Анѓелковиќ во својата подолга анализа за настаните.

„Луѓето во Србија ги обожаваат и рускиот претседател Владимир Путин и идниот американски претседател Доналд Трамп – па што може да биде пологично од тоа Србија да биде место на историска средба меѓу овие двајца“? Тоа отприлика го објави српскиот претседател на телевизијата Пинк. „Ние сме целосно подготвени да ја гарантираме безбедноста на двајцата претседатели“, рече Вучиќ, тврдејќи дека, за разлика од другите потенцијални домаќини на состанокот, Србија ниту формално ниту суштински не е членка на воените блокови предводени од САД или од Русија.

Според соговорникот од Белград, ако Србија беше сериозна земја, навистина ќе беше поволно место за средба на Путин и Трамп. Тоа е бидејќи, според него, номинално има добри односи со Москва и солидни со Вашингтон, е на пат кон интеграција во ЕУ и одржува функционални врски со Пекинг и други релевантни центри на т.н. глобалниот југ. Сепак, има многу што е празно, оценува Анѓелковиќ, па дури и валкано во таа приказна.

-Вучиќ е првенствено мал американски вазал бидејќи е уценет поради неговите автократско-криминални активности. Еднаш „Оскар“ секогаш „Оскар“! Оттука, неговиот кредибилитет, а за жал кај него и со државата чиј претседател е, е на пониско ниво. Ниту еден здрав човек не би прифатил сменетиот панамски диктатор, кој заврши во американски затвор поради врските со нарко-картелите, Мануел Нориега, да биде домаќин на советско-американски самит во, да речеме, 1987 година, додека тој сè уште беше на чело на гореспоменатата земја. Тој имаше премногу негативен меѓународен имиџ дури и за оние кои од прагматизам тогаш работеа со него зад сцената за да бидат подготвени индиректно јавно да признаат дека тој е сериозен меѓународен играч. Истото важи и за Александар Вучиќ, поради што неговите приказни за Србија како погодна локација за руско-американски самит се смешни, заклучува политичкиот аналитичар.

Н.П.