Во текот на изминатите 20 години, мерките за реформи на пазарот на труд на поранешниот канцелар Герхард Шредер обезбедија речиси целосно вработување во Германија. Но, моделот сега се погласно „шкрипи“ поради раширената индустриска криза и зголемениот јаз во вештините.
Прашање на месеци е кога бројот на невработени во Германија ќе достигне 3 милиони за прв пат по една деценија, бидејќи компаниите или банкротираат или се откажуваат, чекајќи пресврт кој едноставно не доаѓа. По бранот затворања на фабрики во енергетски интензивните индустрии, како што е хемиската индустрија во 2022 година, минатата година претрпе и клучниот автомобилски сектор, при што Фолксваген и други компании најавија илјадници отпуштања, пишува Политико.
Сите сектори сакаат да го намалат бројот на вработени
Ова сега има ударни ефекти врз сите помали сектори кои зависат од големите производители. Индикаторот за вработување од минхенскиот истражувачки институт Ifo покажува дека „речиси сите индустриски сектори во Германија сакаат да го намалат бројот на вработени“.
Бројот на невработени на почетокот на годината се зголеми за сезонски приспособени 11.000 и изнесува 2,88 милиони или 6,2 отсто од работната сила. Стапката на невработеност сега е на највисоко ниво во повеќе од четири години, само малку под врвот забележан за време на пандемијата и очигледно оди во погрешна насока. Клаус Волербе, раководител на анкети во Ifo, рече дека очекува бројот на невработени да го достигне психолошки важниот праг од 3 милиони до средината на годината.
Тој број е сè уште далеку под мрачните денови од раните 2000-ти, кога германската индустрија пресели голем дел од синџирот на снабдување во централна Европа, барајќи да ги искористи значително пониските трошоци за работна сила. Тој егзодус доведе до зголемување на невработеноста на повеќе од 5 милиони, пред реформите на Шредер да го свртат бранот.
Ситуацијата е полоша отколку што покажуваат официјалните бројки
Меѓутоа, поради различни фактори, бројот на невработени не го одразува целосниот обем на кризата. Поголемата употреба на шеми за предвремено пензионирање, владините субвенции за краткорочна работа и пропаѓањето на нови работни места укажуваат на тоа дека ситуацијата е полоша отколку што покажуваат официјалните бројки.
Земете ја, на пример, познатата германска програма „Kurzarbeit“ – систем за социјално осигурување кој им овозможува на работодавачите да го намалат работното време на своите вработени наместо да ги отпуштаат, во замена за привремен надоместок. Според прелиминарните проценки на Федералната агенција за труд, 293.000 вработени добиле бенефиции според програмата во ноември, што е за 30.000 повеќе од претходниот месец и зголемување за две третини во однос на истиот период минатата година, пишува Политико.
„Kurzarbeit“ е дизајниран да им помогне на компаниите во потешките делови од економскиот циклус, ублажувајќи ги проблемите кои се очекува да бидат привремени. По падот на германската влада „семафор“ минатата година, коалицијата СПД-Зелени го продолжи периодот во кој компаниите можат да го користат „Kurzarbeit“ од една на две години.
Но, голем дел од она што ја погоди Германија во последниве години е структурно, а не привремено: губење на евтини извори на енергија и поширока и поагресивна конкуренција од Кина, особено во клучната автомобилска индустрија.
„Продолжувањето на периодот може да ги задржи работниците на неодржливи работни места, наместо да ги ослободи за одржливи“, рече Волербе.
Голем бран отпуштања во иднина
Така, зголемувањето на Kurzarbeit ја маскира основната слабост во економијата и може да укаже на голем бран отпуштања во иднина.
„Многу компании сега ги одмеруваат трошоците за задржување на нивната работна сила наспроти ризикот од отпуштање работници и да не можат да најдат квалификувани замени кога работите ќе се вратат во нормала“, рече Волербе. „Клучното прашање е колку долго компаниите можат да си ја дозволат оваа ситуација“.
Се чини дека сè поголем број компании не можат да си го дозволат тоа. Корпоративните стечајци се зголемија за 25 проценти во 2024 година, додека Енцо Вебер, раководител на истражување во ИАБ, тинк-тенк за пазарот на трудот со седиште во Нирнберг, оваа недела предупреди дека индустријата губи 10.000 работни места секој месец.
Предвременото пензионирање го ублажува падот
Друг начин за прикривање на невработеноста или невработеноста е шемата позната како Altersteilzeit, која им овозможува на луѓето кои се приближуваат до пензија да го намалат своето работно време.
Оваа шема сега повторно ја игра таа улога, но без владини субвенции. VW планира да го намали бројот на работни места во Германија за еквивалент на 35.000 работни места до 2030 година, а портпаролот на компанијата рече дека „може да го намалиме бројот на работници за околу 24.000 до 2030 година преку демографска крива со делумни понуди за пензионирање“.
„Кризата на пазарот на трудот пристигна одамна, но таа едноставно не е видлива“, изјави Николас Стил, сопственик на истоимената компанија за пили, за Augsburger Allgemeine Zeitung минатиот месец. „Стапката на невработеност во Германија би била многу повисока од 6 отсто доколку делови од големи демографски групи не биле испратени во предвремено пензионирање преку Altersteilzeit и слични шеми“.
Податоците за луѓето кои користат шеми за предвремено пензионирање често доаѓаат со долго задоцнување: најновите бројки од германскиот пензиски систем покажуваат дека имало 284.000 на крајот на 2023 година, што е само на половина пат од сегашната рецесија. Тоа е помалку од половина од врвот во 2009 година од 672.000, но бројот се зголемува секоја година од 2015 година, дури и во годините кога германската економија солидно растеше.
Волербе рече дека новата влада, по изборите закажани за 23 февруари, може да помогне да се отстранат некои од неодамнешните несигурности што придонесоа за зголемување на невработеноста.
Сепак, додаде тој, ќе биде потребно време за да се почувствува какво било влијание. Прашањето е – колку долго ќе биде тоа?
Николас Зибарт, кој го води одделот за истражување на пазарот на трудот во Центарот за европски економски истражувања Лајбниц, рече дека е песимист. „Верувам дека следните 10 години ќе бидат многу тешки за Германија и дека ќе видиме зголемување на стапката на невработеност“, рече тој.