Големото мнозинство на АКП ќе им овозможи на Ердоган да ги продолжи плановите за претседателска република.

Неодамнешниот самоубиствен напад во Анкара би требало да стане момент на единство. На важниот натпревар Турција-Исланд за европското фудбалско 2016 година тимовите оддадоа почит со наведнати глави и едноминутно молчење во спомен на 102-те жртви од бомбашкиот напад,  три дена порано. Но низ трибините  на стадионот се покажа незадоволство, скандирања на десничарски слогани и “Алах Акбар” (Господ е голем), што илустрира колку тешко е поделена Турција. Нападот на “Исламска држава” беше насочен кон прокурдската Народна демократска партија (ЦДП), левичарски активисти и синдикалци, кои се собраа на митингот против воената кампања на турската армија против бунтовниците од Курдската работничка партија (ПКК) во југоисточна Турција. Тоа беше најсмртен терористички напад во историјата на Турција, оддалечувајќи ја земјата од единството и зголемувајќи  ја поларизацијата. Победата на Турција над Исланд беше засенета од злобата на стадионот. “Немаме ли срце кое чука за нив, за жртвите во Анкара ? Што е потребно за да  почитуваме дека човек  починал? , Напиша во мрежата поранешниот менаџер на националниот тим Мустафа Денизли во весникот “Хуриет”.

Турција, која е сојузник на НАТО и  се кандидат за член на ЕУ, ризикува да западне во етнички и верски конфликт како во воено разурната Сирија и Ирак. Според мислењето на некои аналитичари Турција почнува да личи на своите соседи. “Се повеќе се претвораме во Сирија, заприлегаме  на земја од Блискиот Исток, отколку на европска држава”, рече аналитичарот Ченгиз Кандар. Турските власти ги отфрлаат ваквите паралели. Турција е стабилна демократија, велат тие, и не е сама во пламенот на војната  Сирија, туку  исто така страда и Унијата.

До 2013 година, Турција беше прифаќа како еден од столбовите на стабилност. Неколку децениското  управување со умерената  исламистичка влада ги цементира силните врски со Западот и влијанието на Блискиот Исток. Но, сето тоа почна да се менува во јуни 2013 година, кога светските градови во западниот дел и крајбрежната Турција избувнаа во знак на протест против авторитаризмот на премиерот Реџеп Ердоган. А тој  ги задушит протестите и примени притисок врз медиумите. Почна да си присвојува овластувањата на судството и на  експертите за безбедност, откако обвинителите го подигнаа обвинение за корупција меѓу неговите министри и дури во неговото семејство. Ердоган го нарече тоа надворешен заговор за негово соборување . Избран за претседател во 2014 година, Ердоган ги зголеми овластувањата на уставно непартиска позицијата за да добие парламентарно мнозинство, со чија помош ќе го  промени политичкиот систем од парламентарен  на претседателски.

Турските гласачи ја отфрлија можноста за еднопартиско управување на изборите во јуни Партијата на правдата и развојот (АКП) го загуби мнозинство за прв пат од 2002 година. По формални разговори за коалицирање Ердоган свика нови избори на 1 ноември. Оттогаш секогаш поларизираната политиката на Турција е отруена од конфронтација. Уште пред изборите во јуни имаше десетици напади врз канцеларии на партијата ЦДП, која успешно го обедини курдското малцинство во Турција и освои поддршка меѓу световните, либералните и левичарските Турци. ЦДП удобно го прескокна прагот од 10% за влез во парламентот. Нејзините 80 места во зона, која претходно беше во сопственост на АКП, ја остави владејачката партија со 258 пратеници, помалку од потребното мнозинство во 550-члениот парламент. Од претседателскиот систем на управување Ердоган беше подалеку од било кога. Ситуацијата се влоши остро во јули, кога самоубиствен напад на “Исламска држава” погуби 34 Курди и активисти во Сурук, малку над границата со сирискиот курдски град Кобане. Нападот  ја запали  југоисточна Турција и го загрози двегодишното примирје со ПКК. Не само на курдските бунтовници, но Курдите како целина и многу противници на Ердоган ја обвинија владата за соучесништво што тоа од своја страна го негира. Кога ПКК одговори, убивајќи двајца полицајци, Анкара започна воздушна кампања во јужните граници, насочена против ПКК и ирачкиот Курдистан. Постои широко распространето сомневање во Турција и кај нејзините западни сојузници дека со обновувајќи војната со ПКК, Ердоган бара да ги привлече гласовите на турските националисти и да ги врати ЦДП назад под 10% -вата бариера. Големото мнозинство на АКП ќе му  овозможи на Ердоган да ги  продолжи плановите за претседателска република. Ердоган ги отфрли обвинувањата дека намерно подгрева незадоволство. Владата вели дека презема воздушни напади против ПКК во јули во одговор на зголемените напади врз силите за безбедност.

Некои аналитичари сметаат дека нападот во Сурук е неизбежна последица од турската политика во Сирија. Практиката да се овозможува на џихад доброволци да ја преминат границата и да се борат во Сирија ја наполни Турција со симпатизери на “Исламска држава”. Дури и кога турскиот печат зборуваше за исламистички келии во различни градови властите не презедоа ништо. Турската влада негираше и ги поддржува (имплицитно или на друг начин) симпатизери на “Исламска држава”, ги отфрла и обвинувањата дека нападите не биле испитани адекватно. “Премногу од нападите против ЦДП не се под истрага”, рече Хакан Алтинај од “Brookings Institute” во Вашингтон. “Социјалниот договор беше разбиен и тоа е клучот на отуѓувањето (на Курдите)”, рече тој. Синан Улген, поранешен дипломат и визитинг научен соработник во Фондацијата “Карнеги” во Брисел, изјави дека одговорот на владата по експлозиите не е доволен:

“Владата досега требаше да излезе со некакво убедливо објаснување зошто не успеа да се испита правилно и да ја преземе одговорноста за нашата слобода и безбедност. Турција е во криза и огнената стихија се imbibed сите “, рече Улген. Алтинај и  додаде дека Турција почнува да личи на своите соседи, додавајќи дека “откако ќе го пуштиш духот од шишето, тешко можеш да го вратиш”.

———————————

Анализата е на агенцијата Ројтерс