Еве прашање за следниот квиз: Кој е најдолгиот владејачки лидер во Европа?
Рускиот Владимир Путин, Александар Лукашенко од Белорусија и турскиот Реџеп Тајип Ердоган, најверојатно, ќе бидат популарни претпоставки. Но, сомничната чест му припаѓа на црногорскиот претседател Мило Ѓукановиќ.
Мило, како што е познат во регионот, донесува одлуки речиси 30 години во малата јадранска држава, како што е претседателот, премиерот или лидерот на партијата, благодарение на транзицијата помеѓу работни места во стилот на Путин. И на 59-годишна возраст, тој може да има уште една деценија или две во залиха и се уште да биде пред евиденцијата на најдолготрајните деспоти на Африка.
Или барем тоа е како тоа изгледаше неодамна. Денес, власта на Ѓукановиќ изгледа значително помалку стабилна.
Околу 10 000 луѓе – сосема не незначителен број, ако се знае дека населението на Црна Гора е само 630 000 луѓе – го преплавија главниот град, Подгорица минатиот викенд, за да протестираат против неговата влада и побараа негова оставка. За време на турбулентните дебати во парламентот, имаше и повици до Ѓукановиќ да се повлече.
Проблемот започна кога Мило се судри со истакнатиот црногорски бизнисмен Душко Кнежевиќ. Во декември, властите го обвинија Кнежевиќ за серија кривични дела и го конфискувале неговиот имот. Проблемот беше дека Кнежевиќ – кој поседува Atlas Group, конгломерат од банки, осигурителни и здравствени бизниси , и не е само бизнисмен. Во последните 25 години тој бил тесно поврзан со најинтимните делови на владата и знае сликовито кажано, ако не буквално, тогаш индиректна смисла, каде се закопани телата.
Кнежевиќ се загледа внимателно во истрагата и одговори на обвинувањата, започна кампања против Ѓукановиќ и неговото семејство од Лондон. Во серија од позиции во социјалните медиуми тој објавува информации за серија од прикривање скандали со корупција и лошо управување, кои достигнуваат и до највисоките нивоа на владејачката класа на Црна Гора.
Во едно од најпознатите откритија станува јасно дека висок член на партијата на Мило е запишан од камера во момент кога прифаќа незаконско паричен донација од Кнежевиќ. Бизнисменот исто така тврди дека Ѓукановиќ е сопственик на огромна вила во стил олигархиски кич во вредност од 10 милиони долари (Ѓукановиќ ги негира тврдењата на Кнежевиќ).
Серијата од непријатни откритија ризикува да ги поттикне оние во партијата на Ѓукановиќ, кои веруваат дека промената во раководството е задоцнета, да се приклучат на опозицијата и да го принудат да се пензионира.
Поради сето ова, квалитетите и достигнувањата на Ѓукановиќ сега се дел од минатото.
Откако за прв пат се запознав со Ѓукановиќ во средината на 90-тите години, кога бев амбасадор во Белград, се сеќавам дека во Лондон имаше извештај дека тој е различен од повеќето други поранешни југословенски лидери. Тој беше од различно генерација, слично на поранешниот српски претседател Слободан Милошевиќ, се разбира. Но, тој, исто така, ми се стори повеќе умерен, повеќе разумен и многу загрижен за ставањето на интересите на Црна Гора на прво место. Тоа беше човек со кого треба да се обидеме да правиме бизнис, реков на Лондон.
Со текот на годините, Ѓукановиќ се чини дека ги реализира овие ветувачки квалитети. Во почетокот на војната во Косово, тој се одрече од Милошевиќ и политиката на белградската влада и успеа да се осигура дека на Црна Гора едва.езва ќе бидат насочени бомбардирањето на НАТО. Тој исто така покажа лична храброст и реално политичко вештина потоа, режија земјата кон независност од Србија, а потоа, пред лицето на огромна непријателство од страна на Москва, кон членството во НАТО.
Одговорот на Путин беше да испрати на Црна Гора офицери од ГРУ, за да се обиде да организира државен удар против Ѓукановиќ – задача која тие ја исполнија толку ефикасно како нивниот обид да го убијат Сергеј Скрипал во Солсберска. Ѓукановиќ ги поврзува Црна Гора со епохата на поранешниот хрватски претседател Фрањо Туѓман и Милошевиќ – да не зборуваме за поранешниот британски премиер Џон Мејџор, поранешниот руски претседател Борис Елцин и поранешниот претседател на САД Бил Клинтон – на комунистичка Југославија, војните во Босна, Хрватска и Косово, и наводи за шверц со цигари и шверц со дрога.
Ерата на балканската политика во која неговата кариера е фалсификувана е еден од силните луѓе, непроѕирноста, владеењето надвор од правилата и недостатокот на одговорност и одговори. Но, ако Црна Гора некогаш стане полноправна членка на Европската унија, ќе треба поинаков вид лидер и различна политичка култура.
Процесот на пристапување во ЕУ бара земјите кандидати да ги исполнат строгите стандарди на пристојност и владеење на правото, да се придржуваат до регулативите и да се справат со корупцијата. Црна Гора има долг пат да се бори против криминалот и да развие култура на транспарентност и отчетност. И ќе треба лидер кој може да води во оваа насока, а не оној чиј сопствен интегритет е доведен во прашање.
Добрата вест е дека Црна Гора веќе има такви лидери: актуелниот премиер, Душко Михајловиќ, на пример, има мирно и ефикасно присуство на чело на владата и неговиот претходник, Игор Луксич е светла ѕвезда од следната генерација.
Трансформацијата на Северна Македонија, друга поранешна република во Југославија, во последните 18 месеци е светол пример за тоа како промената во раководството може да го трансформира имиџот на земјата и да помогне во процесот на нејзиното пристапување кон ЕУ.
Новиот либерален премиер на земјата Зоран Заев брзо пристапи кон подобрување на односите со албанската заедница и стави крај на 25-годишната ќорсокак со Грција за името на земјата. На овој начин, ја стави својата земја на патеката на патот кон НАТО и го изнуди патот кон членство во ЕУ.
Црна Гора мора да се постави за таков успех. Време е да му искаже благодарност и благодарам – благодарам и збогум – на Мило Ѓукановиќ.
………….
Автор на коментарот во “Политико” е Ејвр Робертс, поранешен британски амбасадор во Југославија, Ирска и Италија и претседател на Троица колеџ, Оксфорд, од 2006 до 2017 година
Подгорица / Црна Гора