Украинскиот претседател Володимир Зеленски понуди акционен план за ставање крај на војната, истовремено обидувајќи се да ја увери администрацијата на Доналд Трамп дека неговата влада е посветена на мирот.
„Нашиот состанок во Вашингтон, во Белата куќа во петокот, не помина како што требаше“, напиша Зеленски на мрежата Х.
„Жално е што дојде до ова. Време е работите да се постават како што треба“.
Тој се осврна на жестоката средба во Белата куќа минатата недела, на која претседателот Трамп го критикуваше Зеленски и го нарече неблагодарен. Трамп потоа во понеделникот објави дека ја суспендира сета американска воена помош за Украина.
Зеленски рече дека е подготвен да ги ослободи руските воени заробеници, да стави крај на нападите со беспилотни летала и ракети со долг дострел врз цели во Русија и веднаш да прогласи прекин на огнот на море – потези за кои рече дека ќе помогнат да се отвори патот за мир.
Сепак, додаде тој, тоа би било можно „само доколку Русија го стори истото“.
Неговиот предлог е јасно насочен кон префрлање на товарот на одговорноста за завршување на војната на Москва, која ја започна инвазијата пред три години. Белата куќа претходно тврдеше дека Зеленски е главната пречка за мирот.
Во својата објава, украинскиот претседател ја пофали американската поддршка, особено истакнувајќи го „моментот кога работите се сменија, кога претседателот Трамп и испорача ракети „Џавелин“ на Украина.
„Ние сме благодарни за тоа“, напиша тој.
„Украина е подготвена да седне на преговарачка маса што е можно поскоро за да се доближи траен мир. „Мојот тим и јас сме подготвени да работиме под силно водство на претседателот Трамп за да постигнеме долгорочен мир.
Кремљ засега молчи, но Путин не покажува подготвеност за отстапки
Засега нема официјална реакција од Кремљ на предлогот на Зеленски. И покрај жестоките борби, претседателот Владимир Путин претходно покажа подготвеност да склучи делумни договори со Украина. Двете земји спроведоа бројни размени на воени заробеници, а во август минатата година требаше да учествуваат во преговорите во Катар за запирање на нападите врз енергетската инфраструктура. Сепак, Москва се повлече од разговорите откако украинските сили ја нападнаа руската област Курск.
Меѓутоа, во последните недели Путин не покажа намера да го намали интензитетот на војната без значителни отстапки од Западот и Украина – како што се гаранциите дека Киев никогаш нема да стане членка на НАТО, намалувањето на военото присуство на Алијансата во Европа, ограничувањето на украинската војска и дозволувањето на Русија да има политичко влијание во Украина.
„Нема докази дека Русија би била подготвена да прифати договор, а камоли каков би бил тој договор“, рече Малколм Чалмерс, заменик директор на Кралскиот институт за одбранбени студии во Лондон. Тој додаде дека одлуката на САД да ја прекине воената помош само ќе го охрабри Путин да бара уште повеќе – вклучително и демилитаризација и неутралност на Украина.
Зеленски балансира
Свесен за желбата на Трамп да постигне договор што е можно поскоро, Зеленски во својата изјава нагласи дека Украина е „подготвена да работи брзо за да ја заврши војната“, пишува „Њујорк тајмс“.
Во исто време, тој предложи постепен процес, сличен на она што претходно го предложи Франција, кој може да започне веднаш.
„Подготвени сме да работиме брзо за да ја завршиме војната, а првите чекори би можеле да бидат ослободување на затвореници и прекин на огнот во воздухот – забрана за употреба на ракети, беспилотни летала со долг дострел и бомби врз енергијата и друга цивилна инфраструктура – како и итен прекин на огнот на море, доколку Русија го стори истото“, напиша тој. „Тогаш сакаме брзо да поминеме низ сите следни фази и да постигнеме силен конечен договор со САД“.
Киев во шок поради суспензијата на американската помош
Неговата изјава доаѓа додека лидерите во Киев ги анализираат политичките и воените последици од одлуката на администрацијата на Трамп да ја прекине помошта, додека воените претставници проценуваат колку долго ќе траат украинските резерви пред да се развијат сериозни празнини на линијата на фронтот.
Украинскиот парламент во вторник одржа итен состанок за да ги процени ефектите од последниот притисок од Вашингтон. Во меѓувреме, војниците на фронтот се разбудија со веста дека и онака исцрпувачката војна може да стане уште потешка и побрутална.
Иако Зеленски директно не го коментираше прекинот на помошта, тој свика итен состанок на највисоките цивилни и воени лидери за да разговараат за „специфичните прашања за националната отпорност“.
Во Киев во вторникот многумина изразија чувство на предавство поради американската одлука. Украинците споделуваат стари говори на американските претседатели на социјалните мрежи кои ветуваат дека ќе застанат на страната на нивната земја, вклучително и гаранции од администрацијата на Клинтон откако Украина се откажа од нуклеарното оружје.
Но, повеќе од гнев, преовладуваше тага и неверување.
„Првото нешто што ми падна на ум кога ја слушнав веста е реченицата на претседателот Рузвелт: „Овој ден ќе биде запаметен како ден на срамот“, рече Олександр Мережко, претседател на Комитетот за надворешни работи во украинскиот парламент. „За нас тоа беше политички Перл Харбор“.
„Уште поболно е“, додаде тој, „бидејќи ова не доаѓа од непријатели, туку од оние што ги сметавме за пријатели“.
Европа ги забрзува плановите за сопствена одбрана
Европските лидери, кои ќе се состанат во четврток во Брисел за да разговараат за поддршката на Киев и зајакнувањето на сопствените воени капацитети, брзо ѝ помогнаа на Украина.
Претседателката на Европската комисија Урсула фон дер Лајен рече: „Ова е моментот на Европа и ние мора да се издигнеме“.
Говорејќи во Брисел, таа предложи нова програма со која на земјите-членки на Европската унија ќе им се обезбедат заеми во вредност од 150 милијарди евра за инвестиции во одбраната.