Американскиот претседател Доналд Трамп рано утринава одржа говор пред двата дома на Конгресот во кој ги претстави активностите на неговата администрација во првите 40 дена и најави дополнителни мерки, оценувајќи дека првиот месец од неговиот мандат бил најуспешен во американската историја.
Во својот говор, кој траеше нешто помалку од еден час и 40 минути, Трамп изнесе низа тврдења за економијата, Украина, мигрантите, климатските промени, Џо Бајден… CNN ги провери фактите неговите изјави:
„Одделот за владина ефикасност (DOGE) откри стотици милијарди долари измама“
❌Неточно – DOGE тврди дека заштедил 105 милијарди долари, но нема докази за „стотици милијарди“ или дека раскинати договори биле резултат на измама.
„Владата потроши 8 милиони долари за да претвори глувци во трансродови единки“
❌Неточно – Националниот институт за здравство додели 477.121 долари за истражување на ефектите на хормоните врз мајмуните за да го проучат нивното влијание врз ХИВ, а не „да ги претворат глувците во трансродови лица“.
„САД ќе соберат трилиони долари со воведување царини“
⚠️Заблуда – Тарифите ги плаќаат американските увозници, а трошоците често се пренесуваат на потрошувачите.
„Оптимизмот на малите бизниси го забележа најголемиот месечен скок од 41 поен“
⚠️Делумно точно – Зголемувањето за 41 поен се однесува само на очекувањата за подобрување на економијата, а вкупниот индекс подоцна падна.
„Бајден дозволи цената на јајцата да излезе од контрола“
❌Неточно – Цените на јајцата пораснаа поради птичјиот грип и мерките на Министерството за земјоделство, кои продолжија и под администрацијата на Трамп.
„Ја укинав Зелената нова измама“
❌Неточно – Оригиналниот Зелен нов договор никогаш не беше усвоен во закон, а Трамп сè уште не го укина главниот закон за климата на Бајден, Законот за намалување на инфлацијата (IRA). IRA донесе стимуланси за чиста енергија од 430 милијарди долари, подоцна проценети на над трилион долари до 2032 година. Но, поради даночните реформи и заштедите на фармацевтските производи, тој всушност го намали државниот дефицит за 240 милијарди долари и поттикна создавање работни места.
„Повторно ги повлеков САД од Парискиот договор и тоа и заштеди на земјата трилиони долари што другите земји не ги плаќаа“
❌Неточно – Бајден вети 11,4 милијарди долари годишно меѓународно финансирање за борба против климатските промени, но САД до 2022 година издвоија само 5,8 милијарди долари. Ниту САД, ниту другите земји не ја исполнија договорената цел од 100 милијарди долари годишно за помош на ранливите земји.
„Нелегалните гранични премини се на најниско ниво досега забележано“
⚠️Делумно точно – Бројот на гранични апсења во февруари беше најмал во последните децении, но официјалните податоци покажуваат дека имало уште помалку премини во некои месеци во раните 1960-ти.
„Други земји ослободуваат пациенти од ментални институции и ги испраќаат како мигранти во САД“
❌Неточно – Нема докази за поддршка на ова тврдење, а кампањата на Трамп не обезбеди никакви докази. Покрај тоа, глобалната затворска популација не е намалена, туку порасна од 10,77 милиони (2021) на 10,99 милиони (2024), според податоците на британските експерти.
„Глобалната затворска популација опадна“
❌Неточно – од октомври 2021 година до април 2024 година, бројот на затвореници во светот се зголемил од 10,77 милиони на 10,99 милиони, според Светската листа на популација на затвори. Хелен Фер, експерт за криминологија од Универзитетот во Лондон, рече дека нема докази дека некоја земја ги празни затворите и испраќа затвореници во САД.
„Бајден го искористи Министерството за правда за жестоко да ме прогонува“
❌Неточно – двете федерални обвиненија на Трамп беа поднесени од специјалниот обвинител Џек Смит, кој беше назначен од јавниот обвинител на Бајден, но нема докази дека Бајден лично ја наредил постапката. Гарланд дури изјави дека ќе поднесе оставка доколку Бајден побара од него да преземе политичка акција против Трамп. По реизборот на Трамп, Смит се откажа од тужбите.
„Инфлацијата под Бајден беше најлоша во последните 48 години, можеби дури и во историјата на САД“
❌Неточно – Инфлацијата достигна 9,1% во јуни 2022 година, што беше 40-годишен рекорд, но не и 48-годишен или историски максимум (23,7% во 1920 година). Во декември 2024 година, инфлацијата падна на 2,9%.
„Администрацијата на Бајден ослободи 21 милион илегални имигранти во САД“
❌Неточно – Вкупниот број на „пуштања“ на мигранти за време на администрацијата на Бајден беше под 11 милиони, вклучувајќи ги и оние кои беа веднаш депортирани. Дури и со околу 2,2 милиони неоткриени премини, бројката од 21 милион не е можна.
„Ја принудив Кина да купи американски земјоделски производи од 50 милијарди долари, но Бајден не го спроведе тоа“
⚠️Заблуда – Кина се обврза да ги зголеми купувањата за 12,5 милијарди долари (2020) и 19,5 милијарди долари (2021) во 2020 година, но не ја исполни целосно целта. Сепак, трговскиот договор не ја обврза Кина да продолжи со такви нивоа на набавки по 2021 година. САД го зголемија извозот на земјоделски производи во Кина во 2022 година, но паднаа за 9 милијарди долари во 2023 година.
„Стапката на аутизам се зголеми од 1 на 10.000 деца на 1 од 36 деца не многу одамна“
❌Неточно – Стапката на дијагноза на аутизам во САД е 1 од 36 деца (2020), за разлика од 1 на 150 во 2000 година. Експертите веруваат дека зголемувањето е резултат на подобреното препознавање и дијагноза на аутизмот. Претходните студии од 1960-тите и 1970-тите ја процениле распространетоста на аутизмот на 2 до 4 случаи на 10.000 деца, што е далеку од тврдењето на Трамп.
„Американската војска сега има најдобри резултати за регрутирање во историјата и најдобар месец за регрутирање во последните 15 години во јануари“.
⚠️Делумно точно – Регрутирањето се зголеми за повеќе од 10% во фискалната 2024 година во споредба со претходната година, но поранешната армиска секретарка Кристин Вормут рече дека растот започнал уште пред победата на Трамп, во февруари 2024 година.
„Управата за социјално осигурување сè уште им исплаќа пари на милиони луѓе над 100 години“
⚠️Потребен е контекст – Трамп тврди дека 4,7 милиони луѓе над 100 се во базата на податоци за социјално осигурување и дека „многумина добиваат пари“. Но, во декември 2024 година, само 89.000 луѓе на возраст над 99 години добивале бенефиции.
„САД и дадоа на Украина 350 милијарди долари помош, додека Европа само 100 милијарди долари“
❌Неточно – До декември 2024 година, Европа (ЕУ + европски земји) и испрати на Украина околу 263 милијарди долари, додека САД испратија 126 милијарди долари. Дури и во воената помош, разликата е минимална: 68 милијарди американски долари наспроти Европа 66 милијарди долари. Вкупните трошоци на САД за одговорот на Украина беа 183 милијарди долари, но тоа ги вклучува и средствата потрошени во САД или во други земји.
„38.000 Американци загинаа за време на изградбата на Панамскиот канал“
❌Неточно – Историските записи покажуваат дека за време на американската фаза на изградба (1903-1914), загинале приближно 5.600 работници, од кои повеќето биле Афро-Карибјани од Барбадос и Јамајка. Само околу 350 бели Американци ги загубија животите.