Русија сè уште не ја завршика изградбата на вториот „Северен тек“, а веќе зборува за третиот. Цевката од Русија до Германија е потребна за транспорт на водород, на кој Европа сака целосно да се префрли за 30 години. Ќе се користат и првите два гасоводи. Сепак, Москва повторно ќе мора да ја убеди Европа во профитабилноста на купувањето руски гас, а Американците повторно ќе бидат конкуренција.
Во иднина, Русија може да ги користи „Северен тек 1“ и „Северен тек 2“ за снабдување на Европа со син и тиркизен водород, но исто така ќе гради и „Северен тек 3“ за тие цели. Ова мислење го искажа заменик-директорот на Институтот за Европа на Руската академија на науките, Владислав Белов.
Горивото на иднината – водород
Ова е поддржано од долгорочните планови на ЕУ. Европа прави планови целосно да се префрли на зелен водород до 2050 година. Сепак, таа нема да може да го стори тоа, па затоа ќе мора да купи син и тиркизен водород од Русија, рече експертот.
Може да се испумпува преку постојните руски гасоводи и ќе мора да се изгради нов. Украинскиот систем за транспорт на гас веројатно нема да биде вклучен. Како прво, таму каде што Украина наоѓа водород, нема да има од што да го произведува. Киев има нуклеарни централи, но тие ќе мора да бидат за десет години затворени, посочува Станислав Митрахович, експерт на Финансискиот универзитет при руската влада и Националниот фонд за енергетска безбедност, цитиран од „Спутник“.
Второ, украинскиот систем за транспорт на гас е многу стар и неговите цевки тешко се погодни за транспорт на водород. На Украина ќе и бидат потребни колосални инвестиции во инфраструктурата, посочува експертот. Ќе биде полесно да се изгради нов гасовод директно од Русија.
„Поради својата состојба, украинската цевка дефинитивно нема да може да се користи за транспорт на водород. На посовремените руски цевки веројатно ќе им треба поголем притисок, додека загубите за време на транспортот ќе бидат значително поголеми од загубите при пумпање на метан (гас). Сепак, најпосакуваниот метод за пренос на водород ќе биде изградба на специјален гасовод со нови вентили со цел да се спречи загубата на гас за време на транспортот“, рече Максим Худалов, виш директор на Групата за проценка на ризик за одржлив развој „АКРА“.
Симбиоза на гас и водород
„За Русија, водородот е тема што треба да се реши. Не е логично да се спротивставуваме на гас и водород, туку напротив, да се користи нивната симбиоза. Можеме да комбинираме приказни за гас и водород. Ако успее, ќе биде добро“, рече Митраховиќ.
Сепак, важно прашање е дали на Европската унија ќе и треба син или тиркизен водород. Планот на Европа, кој беше презентиран летово, подразбира целосно напуштање на јаглеводороди и премин во зелен водород до 2050 година, што сака да го произведе самата. ЕУ има намера да продава водород за 630 милијарди евра годишно и да создаде околу милион работни места. Тие пресметаа дека создавањето на инфраструктура во рамките на ЕУ ќе чини од 27 до 64 милијарди евра.
„Во Европа се разгледуваат амбициозни планови за формирање пазар на водород со формирање на цени на берзата, а за тоа се користи постојната инфраструктура за природен гас“, рече Виталиј Громадин, виш аналитичар во „БКС“.
За „Гаспром“, кој инаку продава околу 200 милијарди кубни метри, ова е крајно непријатен план. Покрај пренасочувањето кон продажбата на гас на Кина, со што „Газпром“ активно се занимава, таму се спроведуваат и истражувања за водород.
Проблемот е во тоа што Европа сака да произведува и увезува исклучиво зелен водород, а Русија има намера да и понуди водород од друга боја.
Разликите во видовите на гориво треба да се објаснат. Зелениот водород се добива со електролиза од обновливи извори на енергија. Додека синиот и тиркизниот се добиваат од гасот.
„Синиот водород е парна обработка на метан, кој користи метан како суровина и е опремен со систем за собирање и складирање на СО2. Тиркизниот водород се добива и од метан, но во процес на пиролиза, додека јаглеродот се добива веднаш во цврста состојба, што ги прави емисиите на СО2 минимални“, објаснува Максим Худалов, виш директор на Групата за проценка на ризик за одржлив развој „АКРА“. Постои и жолт водород, со кој се занимава Росатом, а тоа е водород врз основа на атомска енергија.
Производството на водород е поекономично
„Прашањето е дали Европската унија ќе купи водород од други бои од Русија.
„Сè ќе зависи од преговорите со европските потрошувачи“, рече Митраховиќ.
Покрај тоа, производството на син водород (со кое се занимаваат Русија „Гаспром“ и „Новатек“) е поекономично од производството на зелен водород, по кој лудува Европа. Масовната замена на фосилните горива со зелен водород би барала превисоки капацитети за производство како резултат на ниската ефикасност на процесот на електролиза, истакна Виталиј Громадин.
Всушност, повеќето водород сега се произведува од природен гас.
„Индустријата за гас веќе активно учествува во развојот на водородната енергија. Во моментов, 76 проценти од водородот во светот се произведува од природен гас. Во исто време, потрошувачката на гас како суровина за производство на оваа количина на водород е 205 милијарди кубни метри“, рече заменик-претседателот на Управниот одбор на „Газпром“, Олег Аксјутин.
На пример, во Саудиска Арабија, постои тековен проект на син водород, во кој водородот се меша со азот и се транспортира во Азија во форма на амонијак; во голем број земји, постои цел да се додаде околу 10 проценти водород во природниот гас, посочува Громадин.
„Ако Европа е подготвена да плати поскапо, но истовремено и почисто гориво од еколошка гледна точка, тогаш Русија изгледа како логичен партнер за соработка. Инфраструктурата за природен гас овозможува премин кон водород, кој, сепак, е помалку густ и пожелно е да се транспортира во форма на амонијак. Со цел да се оди во чекор со Саудиска Арабија, веќе може да се реализираат одделни проекти за производство на син водород, така што, во случај на барања од Европа, може да се овозможи релативно брзо зголемување на обемот на производство по веќе утврдената патека“, рече Громадин.
Во светот сега се произведуваат околу 120 милиони тони водород, но за 30 години таа количина може да се зголеми пет пати. Се разбира, Американците ќе станат лидери во водородната енергија до 2050 година. Сепак, Русија нема да се откаже од овој пазар без борба.
Нова енергетска стратегија
Во новата енергетска стратегија, донесена од Русија во април годинава, развојот на водородна енергија е наведен како приоритетна област. Според планот за нејзин развој во Русија за периодот од 2020 до 2024 година, од 2021 година се планира да се гради угледот на Русија како снабдувач на водород како алтернатива на традиционалните извори на енергија. „Гаспром“ и „Росатом“ треба да започнат со производство на водород веќе во 2024 година, а до 2035 година Русија треба да достигне бројка од два милиони тони годишни резерви за извоз на водород, се наведува во стратегијата.
Сепак, Максим Худалов е скептичен: „Проблемите со транспортот на водород со употреба на гасоводот го прават неговото производство ветувачко точно на местата на потрошувачка. Мислам дека обновливите извори на енергија, елементите на водородно гориво и најверојатно метанот, ќе одат во Европа и ќе се трансформираат во водород на самото место со помош на сина или тиркизна технологија. Во исто време, добавувачите ќе плаќаат за екстракција на водород и складирање на СО2“.
Според него, Европејците ќе се обидат да ги пренасочат трошоците за екстракција на водород кон добавувачите на гас, па затоа руските компании за гас треба да почекаат да се намалат маржите.