Американската економија влегува во турбулентен период, а економистите предупредуваат на можна рецесија и влошување на трговските односи со клучните трговски партнери – Канада и Мексико. Овој негативен развој доаѓа откако американскиот претседател Доналд Трамп воведе нови царини, што дополнително ја подгреа загриженоста кај економистите, политичарите и бизнис секторот.
Моделот предупредува на пад на БДП
Еден од клучните показатели за здравјето на американската економија е растот на бруто домашниот производ (БДП). Според моделот GDPNow на Банката на федерални резерви на Атланта, проценката за растот на БДП за првиот квартал од 2025 година е значително намалена, на -2,8%, што укажува на можен пад на економската активност и потенцијална рецесија. Оваа проценка е во остар контраст со проценките кои предвидуваа раст од 3,9% пред само четири недели, што укажува на драматичен пад на економските очекувања.
Царини: Нов предизвик за стопанството
Тарифите што неодамна ги наметна претседателот Трамп станаа клучен фактор за неизвесност. Од денеска стапија на сила тарифите од 25 отсто за производите од Канада и Мексико и 10 отсто за увозот од Кина.
Во официјалното соопштение на Белата куќа, Трамп тврди дека овие мерки служат како одговор на илегалната имиграција и трговијата со наркотици, како што е фентанил. Според статистичките податоци на американската Царина и гранична заштита (ЦБП), минатата година на границата биле запленети повеќе од 9.500 килограми фентанил, што укажува на сериозноста на проблемот.
Сепак, економските аналитичари предупредуваат на долгорочните негативни ефекти од овие царини врз американската економија. Според анализата на Фондацијата за даноци, овие царини би можеле да го намалат долгорочниот БДП на САД за 0,3% и да ги зголемат трошоците за американските потрошувачи. Домаќинствата би можеле да платат дополнителни 3.000 долари поради зголемените цени на увезените стоки, вклучувајќи храна, енергија и автомобили.
Реакции и меѓународен контекст
Канада и Мексико, кои се меѓу клучните трговски партнери на Америка, најавија одмазда. Премиерот на Онтарио, Даг Форд, на 3 март 2025 година рече дека Онтарио може да го прекине извозот на електрична енергија во американските држави како Њујорк, Мичиген и Минесота, што може негативно да влијае на милиони американски потрошувачи кои зависат од канадската енергија.
Според американскиот трговски претставник (USTR), Канада извезла стоки во САД во вредност од 437 милијарди долари во 2022 година, а Мексико извезе стоки во вредност од 455 милијарди долари, што ги прави клучни партнери во синџирот на снабдување со трговија на САД.
Овие трговски тензии потсетуваат на 1930-тите, кога Законот за тарифи Смут-Хејли придонесе за Големата депресија со зголемување на царините и намалување на глобалната трговија. Иако околностите се различни денес, аналитичарите како Марк Занди од „Мудис“ предупредуваат дека новите царини би можеле да предизвикаат брановиден ефект сличен на оној од 1930-тите, зголемување на цените, намалување на вработеноста и намалување на конкурентноста на САД на глобалниот пазар.
Што е следно?
Ситуацијата во моментов е неизвесна, а негативниот раст во првиот квартал од 2025 година може да биде само почеток на подлабоки економски проблеми. Ако трговските тензии ескалираат, може да настанат сериозни проблеми за американската економија. Од друга страна, администрацијата на Трамп тврди дека тарифите се неопходни за заштита на националната безбедност, особено во борбата против прекумерниот увоз на фентанил.
Сепак, многу аналитичари сметаат дека дипломатскиот пристап, како што се преговорите со Канада и Мексико за засилена соработка во борбата против дрогата, може да биде поефективен од едностраните трговски мерки. Со оглед на негативните економски показатели, американските потрошувачи и бизниси ќе треба да се подготват за долгорочни предизвици.