Два се корете на злото во Ориентот: мешање на Западот и уназадувањето на исламот, смета германскиот публицист Керстен Книп.
Пактот Сајкс-Пико, кој пред 100 години ги вложуува сегашните (во меѓувреме руинирани) државни граници на Блискиот Исток, е коренот на сите зла во регионот. Така може да се сумира водечката идеја во книгата на германскиот новинар Керстен Книп.
Да, идејата не е неверојатно оригинална, но затоа пак звучи најдобро веродостојно меѓу огромниот број борби и меѓусебните објаснувања за случувањата денеска во регионот. Произволно нацртаните граници преку кои во 1916 година Англија и Франција се обидуваат да ги поделат остатоците од Отоманската империја, не се само прави линии на мапата (што само по себе е смешно) – тие полека внесуваат отров што веќе цел век предизвикува многу конвулзии и смрт.
Но за ќор-сокакот во арапско-персискиот муслимански свет не се виновни само Сајкс и Пико. Кој внимателно ја чита книгата на Керстен Книп, веднаш ќе отвори уште неколку темпирани бомби, од кои дел се поставени доста пред Првата светска војна.
На прво место тоа се карактеристиките на исламот, неговата нереформираност, непријателството кон прогресот и природната склоност да се меша во политиката.
На второ место се огромните културни разлики меѓу муслиманскиот и западно-христијанскиот свет, кои водат не само до меѓусебно недоразбирање, но и до перманентните налети да се докаже вистинитоста и законитоста на сопствената доктрина. Како што пишува Жорж Корман, цитиран од авторот:
Судир меѓу Ориент и Оксидент
“Имагинацијата не е полно со едноставни и силни слики кои ни ја врзуваат клишетата и предрасудите и се сведуваат на елементарни противења. Според нив Ориентот е мистично, ирационален, насилно додека Оксидентот е рационален, нерелигиозен, со технички, материјалистички и демократска став.
Кратко: западните луѓе мислат дека Ориентот е варварски. А ориенталци надоместија за оваа љубезност и го прогласуваат Оксидентот за фактичкото варварство, за континент без душа и без вера, за алчна машина за власт која сака да го пороби целиот свет преку војни, наука, техника, неправедна трговија. ”
И ете, дека како што ни беше пренеле далеку назад во историјата, авторот многу брзо се наоѓа и актуелната проекција на сето тоа: миграција криза, природно. Од свои разговори со Керстен Книп знам дека тој не го дели оптимизмот на оние кои очекуваат бегалците и мигрантите брзо да се интегрираат во западните општества – токму затоа е добро разбран и огромните културни разлики. По ова прашање Книп цитира висок профил неодамна алжирски писател Камел Дауд, кој предупредува дека мигрантите не пристигнуваат тука како луѓе без сопствени биографии, кои уште со стапалата во Европа ќе го ориентираат компасот сосема одново. Не, пишува Дауд, луѓето се конзервативни и нема толку лесно да се откажат од ставовите и вредностите кои ги донесоа во багаж.
Керстен Книп е надарен и елоквентен раскажувач, кој во рамките на околу 400 страници успева да не запознае со историјата на оној регион и да ни открие бројни непознати крупни и ситни детали кои ги пополнуваат информациски празнини и ги објаснуваат скриените причинска врски. Ако почнеме од историјата на муслиманскиот фес, како компромис меѓу архаичниот турбан и неприфатливата за многу муслимани европска машка шапка и дојде до набљудувањето дека во арапскиот свет поранешните марксисти (на пример приврзаниците на партијата “Баас”) брзо и лесно преминуваат кон исламизмот.
Патем, книгата на Керстен Книп сериозно ни помогна да впишеме отклонувањата и денешните конфликти во муслиманскиот свет во контекст на Студената војна и да дознаеме некои навидум чисто произволни коалиции: на Англија и САД со Саудиска Арабија, на Советскиот Сојуз со Египет на Насер , со “социјалистички” Јемен или со марионетска влада во Авганистан, инсталиранана токму од Москва во 1978 година. Возбудливо е да разбереш како антикомунизмот го мотивира САД да помогне за појава на панисламизмот под лидерството на Саудиска Арабија – токму како реакција против Насер, “безбожност” на комунистите, советското влијание и социјалистичките трендови. Или пак за почитта што ирачкиот диктатор Садам Хусеин го чувствува кон советскиот “колега” Јосиф Сталин. Од страниците посветени на Ирак и ужасниот режим на Садам, постојано излегуваат и уште паралели со светот на т.н. “реален социјализам”: ужасните тајни служби, диктатурата на стравот чудовиште лицемерие, двојниот морал како основен закон во општеството, партијата ( “Баас “) како во суштина кланови структура
И од другата страна на барикадата: излегува дека сојузот меѓу најнапредната либерална демократија од средината на 20 век (САД) со таква архаична, речиси средновековна монархија како Саудиска Арабија не е само “брак” поради нафтата. Но, всушност клерикалните кругови во САД од самиот почеток го покажале разбирањето за вахабизмот (или салафизмот што е едно и исто) како чисто учење за единосуштен, единствен Бог – како антитеза на безбожнииот комунизам. Како, сепак САД ги “сварат” примитивниот ставови во Саудиска Арабија, особено во однос на жените – тоа останува политичка мистерија. Керстен Книп доведува трезвени и тешки примери за овој тренд во кралството: како постепено биле затворени женските фризерски салони, женските клубови и друштва, како од телевизискиот екран се исчезнати портпаролките, а студентките изгубиле правото да студираат во странство, та дури до скандалозната историја со фатвата која им дозволува на саудиските мажи да ги принудуваат на секс своите “робинки”, односно – домашните помошнички, дојдени на печалба во кралството.
“Основната неволја на муслиманите”
Да, што и почит да чувствува човек кон исламот, од книги како оваа која го зацврстува впечатокот дека токму оваа религија е една од главните сопирачки на општествата во Блискиот Исток. Авторот цитира еден одличен познавач на исламот и истовремено докажан хуманист – францускиот историчар и публицист Ернест Ренан, кој уште во 1883 го опишува исламот како религија, која е непријателска кон науката и затоа претставува пречка за напредокот во регионот: “Секој кој бил во Ориентот или во Африка, е шокиран од духовната ограниченост на вистински верници. Изненаден е од челичниот прстен во кој се стегнати главите на луѓето таму. Овој прстен ги држи подалеку од науката, тој ги спречува да учат било што и да се отворат за нови идеи. Уште на почетокот на својата верска инициација, отворените дотогаш 10-12-годишни исламски деца одеднаш се фанатични. И почнуваат во своите глупави начини да доживеат гордост дека поседуваат нешто што им изгледа како апсолутна вистина. Оваа налудничава гордост е главната неволја на муслиманите “.
Уште многу интересни цитати и факти можат да се најдат во книгата на Керстен Книп. На пример – како настанува сојузот меѓу Германија и Турција пред Првата светска војна или зошто Ерменците се пречка пред планираната железница од Истанбул до Багдад; како Германија и Турција го обложуваат исламот како моќно оружје против старите колонизатори Англија и Франција, а во одговор Париз и Лондон стануваат ОБ на арапскиот национализам Оваа маскара се врти и до ден-денешен.
Кратко: книгата на Керстен Книп е особено корисна на историјата и политиката во оној проблематичниот регион. И како плоден напори на еден човек, кој прочитал наместо нас неколку други книги.