Една од најголемите, нераскажани приказни на нашето време, е брзото движење кон глобалната олигархија во која само грст милијардери поседуваат и контролираат значителен дел од светската економија.
Овде, во САД, 1% од првите десет има речиси исто толку богатство како и кај другите 90%. Неверојатно, според неодамнешниот извештај на Институтот за политички истражувања, тројца од најбогатите луѓе во Америка – Бил Гејтс, Џеф Безос и Ворен Бафет – сега поседуваат повеќе богатство од најмалку 160 милиони луѓе во нашата земја.
Но, тоа очигледно не е само американско прашање. Ова е глобален проблем. Додека милиони луѓе во светот живеат во сиромаштија, без чиста вода за пиење, адекватно здравството, достојни домување или образование за своите деца, шестмината најбогати луѓе во светот, рангирани од страна на списанието “Форбс”, поседуваат повеќе богатство, според “Оксфам”, отколку пониската половина од светското население – 3,6 милијарди луѓе.
Ова големо ниво на нееднаквост во богатството и приходот и политичката моќ поврзана со ова богатство е проблем што не може да се превиди.
Мораме да се бориме.
Благодарение на т.н. “Досиеја од рајот” (Paradise Papers) содржани милиони документи, анализирани
од Меѓународниот конзорциум за истражувачко новинари (ICIJ) и соработникот со него изданија, веќе имаме подобро разбирање на тоа како најголемите корпорации и најбогатите луѓе во светот
избегнуваат да ги плаќаат своите даноци и ги кријат сопственоста на средствата. Непотребно е да се каже
дека сите овие милијардери се силни поддржувачи на нашите воени, нашите ветерани, нашата
инфраструктура, нашите училишта и други владини служби. Тие едноставно би сакале да плаќаат за
овие активности, а не тие.
Според истражувачкиот извештај на ICIJ Американците наведени како сопственици на офшор сметки
во “Paradise Papers”, се листа “Кој е кој” од милијардери, од кои некои се исти функционери кои презеле напори за промовирање на републиканскиот даночен план кој би обезбедил дури и повеќе опции за избегнување на даноците од многу богатите.
Уште пред овие откровенија, ние знаевме дека данокот, избега од богатите и големи корпорации, не само во САД, туку и на глобално ниво, се одвива во големи размери. Во 2012 година Tax Justice Network, британска застапувачка група, пресмета дека најмалку 21 трилиони долари биле скриени во офшор даночни засолништа во светот. Со други зборови, додека владите донесуваат буџети за штедење, кои го намалуваат животниот стандард на работниците, супербогатите избегнуваат да плаќаат даноци.
Според економистот од Беркли Габриел Зукман, поединци во САД избегнуваат плаќањето на 36 милијарди долари преку офшор даночни шеми, а американските корпорации избегнуваат повеќе од 130 милијарди долари преку овие шеми. Ситуацијата стана толку апсурдно дека една пет катна зграда на Кајманските Острови сега е “домот” на близу 20 000 корпорации – и тоа е само едно од многуте даночни засолништа кои дејствуваат низ целиот свет.
Суштината на олигархијата е дека милијардерот никогаш не е задоволен од она што го има. Тие сакаат повеќе, се повеќе и повеќе – независно од влијанието на нивните напори врз работниците, возрасните, децата, болните и сиромашните. Алчноста е нивна религија. Додека олигарсите избегнуваат даноци, Трамп и неговите колеги републиканци – навидум со цел да го спасат државни средства – се обидуваат да исфрлаат десетици милиони Американци надвор здравствените им осигурување и да направат огромни кратења во образованието, помош со храна и живеалиштата на пристапни цени.
Како претседателски кандидат, Трамп вети дека ќе се соочи со работничката класа на таа земја. Непотребно е да се каже, дека ова е лага. Речиси половина од даночните олеснувања на Трамп , а републиканската партија ќе ги достигнат првите 1%, според Центарот за приоритети за буџети и политики. Покрај тоа, тие сакаат да го намалат корпоративниот данок од 35% на 20%, иако во 2012 година една од пет големи, профитабилни корпорации во САД не плаќаат никакви федерални даноци на доход, а меѓу 2008 и 2015 година даночната стапка на 18 корпорации се пониски од 0%.
Републиканците исто така сакаат да ги олеснат компаниите да прават профит во странство и да плаќаат нула даноци. “Територијалниот даночен систем”, како понуда, значи дека компаниите ќе се оданочуваат само со приходи реализирани во границите на нашата земја, ќе ослободат офшор добивки на американските корпорации од американските даноци и ќе дозволат еднократен 12% данок на нивните офшор добивки, кога ќе бидат вратени во САД.
Во меѓувреме, додека богатите и големите корпорации добиваат огромни даночни олеснувања, речиси половина од семејствата од средната класа всушност ќе имаат даноци кои ќе се зголемат до крајот на деценијата, ке се отстранат одбитоците за медицински трошоци, камата за студентски кредити, државни и локалниот данок приходот и продажбата и трошоците за здравствено осигурување за самовработените.
Рајски трудови го прават појасно од кога и да е дека во САД и светот ни е потребен даночен систем кој е фер, прогресивен и транспарентен.
Сега е време, во САД и на меѓународно ниво, дека луѓето се собираат за да ја покажат својата
фрустрација со алчноста на олигарсите. Ние можеме и мораме да создадеме глобална економија која
ќе работи за секого, а не само мал број милијардери.
———
Берни Сандерс, поранешен американски претседателски кандидат, има втор кандидат во Сенатот.
Анализата е објавена на CNN.