Во Приштина се подготвуваат да создадат своја армија, Белград се заканува со воени дејствија, а Москва предупредува дека тоа може да доведе до “најсериозни последици за Балканот”, резимира Аделхајд Фајлке во анализа за Дојче веле.

Од ноември Косово го наметнува увозот од Србија со 100 отсто царина. Оваа мерка е последица на акциите на белградските власти, кои само го спречија приемот на Косово во Интерпол.  Меѓусебните обвинувања и тврдења се само увертира за опасно влошување на кризата меѓу Србите и Косоварите. И ЕУ ја одложи долгоочекуваната визна либерализација на Косово – факт што дополнително го влошува нивното разочарување и незадоволство.

По неколку години на стагнација во “замрзнатите” косовски конфликт во 2018 за прв пат отворено беше покренато прашањето за размената на територии и преместувањето на граници – така беше нарушено едно апсолутно табу во досегашната европската политика. Српскиот претседател Александар Вучиќ и неговиот косовски колега Хашим Тачи лично иницира оваа дебата и дури веќе преговараа меѓусебно. Идејата: населените главно со Срби области во северно Косово да бидат придаде кон Србија, а областите со албанско мнозинство во јужна Србија да преминат кон Косово.

Нови етнички граници во регионот?

Но никој веќе не ги разгледува овие планови официјално, откако една средба во Брисел одржана во текот на летото, заврши со скандал, а српскиот претседател си замина од неа видливо налутен.  Малку подоцна повторно ја запеа старата песна: “Косово е дел од Србија”. Владата во Косово за возврат одби да ја  поддржи идејата за размена на територии, а премиерот Рамуш Харадинај, кој е поранешен соработник на Тачи од времето на војната во Косово, ја мобилизира политиката и јавноста за отпор против таквата можност.

Независно од многубројните предупредувања на европски политичари – најмногу од Германија – да не се потенцираат нови етнички граници во регионот, темата  воопшто не отпадна од дневниот ред.   Постоеле редовни извештаи дека Вучиќ и Тачи продолжиле да преговараат.

Во исто време значително слабее влијанието на ЕУ, кој долги години го  раководеше дијалогот меѓу Белград и Приштина: на Брисел речиси не му останале можности да ги стимулира двете балкански држави, ниту пак да им се  заканува со нешто посериозно. Претходно оваа година, беше предложено дека Србија би можела да биде примена во ЕУ во 2025 година, но сега никој не сака да се посвети на одреден датум. А во Косово, чија независност сеуште не е призната од 5 земји-членки на ЕУ, постепено   испарува  еуфоријата по Европа, откако Брисел уште еднаш го одложи либерализацијата на визниот режим за Косоварите.

Разочарувањето на Косоварите

Сето ова ги тера луѓето на Косово да се чувствуваат длабоко разочарани. И меѓу нив речиси никој не е  без роднини, роднини или познаници во Германија или која било друга земја-членка на ЕУ. Целата земја практично преживува благодарение на миграцијата. Единствениот излез е  пасош кој обезбедува слободно движење. Со такви пасоши Косоварите,   можат се снабдат , на пример, во јужниот сосед Албанија. Сепак, пред неколку години, ЕУ ги укина визите и за албанските граѓани и албанскиот премиер Еди Рама вети пасоши во случај ЕУ повторно да го либерализира визниот режим за косовските граѓани. И нешто друго може да и понуди  Албанија на северниот сосед: економски врски. Наспроти позадината на поранешната економска зависност на Косово од Србија, ова е суштинска алтернатива за Приштина. Но, откако Белград го блокираше приемот на Косово во Интерпол, Приштина ги укина царинските давачки за српската стока, а увозот падна. И покрај предупредувањата на меѓународните медијатори, косовската влада ја носи својата сопствена одлука и на тој начин целосно ја блокира трговијата со Србија, која досега беше од витално значење за Косово. Оваа празнина сега ја пополнува Албанија.

Неколку дена откако Косово наложи блокада за митот на српската стока, во косовскиот град Пеќ се одржа едно невообичаено настан: под мотото “Еден народ, еден јазик, еден сон” на 26 ноември си организираа  средба владите на Косово и на Албанија. Двата кабинети изготвија долгорочни политички, економски и културни цели: движење заедно кон Европа. Тоа беше патетичното, но и недвосмислена порака од оваа средба, а на семејната фотографија се гледа и двоглав албански орел – симбол кој е премногу омразен на Србите.

Оваа прегратка со Албанија носи нова динамика во регионот, бидејќи Косово речиси целосно може да ја отфрли сегашната зависност од Србија – не само политички туку и економски. Страдалците  ќе бидат Србите во северно Косово, кои се одвојиа од Србија, но одбиваат да се интегрираат во структурите на косовската држава. Значи, етничката поделеност во Косово се продлабочува.

Интереси на Русите и Американците

Не е исклучено настаните од последните неколку недели да доведат до фактичката поделба на Косово, а подоцна – и до создавање на конфедерација меѓу Албанија и дел од Косово. Локалните аналитичари и политичари веќе отворено дебатираат за ова сценарио, кое ќе биде вистинска траума за Србија. Бидејќи на Белград не му е грижата толку за “сиромашната колиба” Косово, колку за еден историски симбол, кој е составен дел од српската историска меморија – едно побрзо емоционално отколку рационално однесување.

Но, воената реторика се вклопува во оваа напната ситуација: Србија се заканува да покрене  војна ако Косово навистина одлучи да изгради сопствена армија и да испрати воени единици во северно Косово. Според српската премиерка Ана Брнабич, Белград може да преземе активности во заштита на српското население во северно Косово – покрај присуството во земјата на 4 000 војници од КФОР, кои се грижат за мирот и границите во регионот. “Се надевам дека нема да мораме да ја користиме нашата армија во секој случај”, додаде Бернабич значајно. Ова, во пракса, би значело спроведување на политичкиот план на Вучиќ и Тачи.

Поголема воена конфронтација во регионот, сепак е малку веројатна, бидејќи Косово е под директна заштита на САД, кои располагаат во регионот со една од најголемите воени бази надвор од САД – “Бондстил”.  За разлика од други официјални претставници на НАТО, новиот американски    амбасадор веќе  прогласи создавање косовска армија. Но сигналите од Москва се алармантни. Кремљ соопшти дека последиците од создавање косовска армија можат да доведат до “најтешките последици не само за српското население во регионот, но и воопшто за безбедноста на Балканот”.

DW